Zbigniew DOMINIAK
1947-2002
Pseud.: Anna Neubert; Dominik Szyszko.
Poeta.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzony 25 kwietnia 1947; syn Eugeniusza Dominiaka i Zofii z domu Pilc, pracowników drukarni. W 1967 podjął studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Łódzkiego; magisterium uzyskał w 1977. Na pierwszym roku studiów był współorganizatorem grupy literackiej „Olifant”. W 1971 założył wraz z aktorem Wiesławem Nowickim teatr „Atelier”, który działał w salonach Muzeum Sztuki w Łodzi. Debiutował w 1974 jako krytyk literacki recenzją książki J. Sztaudyngera i A. Sztaudynger-Kaliszewicz Chwalipięta, czyli rozmowy z tatą, zatytułowaną Chwalipięty, opublikowaną w tygodniku „Nadodrze” (nr 22) oraz jako poeta wierszami Człowiek z natury… i Narodziny krzyża samorodnego, ogłoszonymi na łamach tygodnika „Odgłosy” (nr 43); w piśmie tym publikował w latach następnych (1974-81) liczne recenzje i artykuły literackie, wiersze i fragmenty prozy. Był członkiem Koła Młodych przy ZLP. Rozwijając twórczość poetycką i krytycznoliteracką, drukował swoje teksty m.in. w Poezji (1976-78, 1980) i Więzi (1978, 1980, 1990). Od 1977 związany był ze środowiskiem niezależnego kwartalnika „Puls”, w którym publikował felietony i recenzje literackie (1977-80; także pod pseud. Dominik Szyszko). Jako działacz opozycji demokratycznej zajmował się m.in. kolportowaniem wydawnictw KOR na terenie Łodzi. W 1981 ogłosił pierwsze utwory prozą, miniatury literackie: Ab urbe, Panfloryzm i Słońce, w tygodniku „Odgłosy” (nr 27). W 1985 przez trzy miesiące przebywał w Niemczech, pisując do wydawanego w Berlinie Zachodnim „Poglądu” (pod pseud. Anna Neubert) oraz uczestnicząc w przygotowaniu audycji Konrada W. Tatarowskiego Przegląd Prasy Podziemnej, nadawanej przez Radio Wolna Europa. Wiersze publikował w paryskim miesięczniku „Kontakt” (1988, 1990) oraz w krajowym tygodniku „Kultura” (1995, 1997, 2000). W 1989 należał do członków-założycieli SPP, a od 2000 pełnił funkcję prezesa Łódzkiego Oddziału SPP. Od 1989 był członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1994 został zatrudniony na pół etatu jako instruktor w Poleskim Ośrodku Sztuki w Łodzi. W 1996 był twórcą koncepcji pisma, a następnie (aż do śmierci) redaktorem merytorycznym miesięcznika „Tygiel Kultury”. Od 2000 należał do Polskiego PEN Clubu. W ostatnich latach życia odbył szereg podróży literackich, m.in. do Paryża (1993), na Litwę i Białoruś (1996), do Stuttgartu i Berlina (1999), Bośni i Hercegowiny (2000) oraz Irkucka i Belgradu (2001). Jego wiersze i teksty publicystyczne tłumaczone były na wiele języków.
W 1981 ożenił się z Anną Szwedziak, polonistką, pracownikiem naukowym Uniwersytetu Łódzkiego (zm. w 2005); był ojcem Róży (ur. 1984) i Aliny (ur. 1994). Zmarł 5 lutego 2002 w Łodzi; pochowany na tamtejszym Cmentarzu Zakrzew.
Od 2002 kwartalnik „Tygiel Kultury”, pod patronatem Ministra Spraw Zagranicznych RP, przyznaje Nagrodę im. Z. Dominiaka w dwóch kategoriach: za „objawienie poetyckie” oraz za przekłady poezji polskiej na języki słowiańskie; od 2003 odbywa się „Moje Widzenie Świata” – Konkurs Poetycki dla Młodych Twórców im. Z. Dominiaka, organizowany przez Bałucki Ośrodek Kultury RONDO, Łódzki Oddział SPP i „Tygiel Kultury”.
TWÓRCZOŚĆ
1. [Wiersze]. Łódź: Ośrodek Sztuki i Kultury Młodych Łódz. Domu Kultury 1979, leporello. Spotkania z młodą poezją.
2. Identyfikacje. [Miniatury literackie]. Łódź: WŁ 1981, 55 s. Bibl. Debiutów. Ośrodek Sztuki i Kultury Młodych Łódz. Domu Kultury.
Zawartość: *** (Póki żyję Jestem na zewnątrz); Adres; Z czym; Śmierć gołębia i kota; Jawa; Graficzna schizofrenia z marginesami; Starzy mistrzowie; Ani słowa; *** (Człowiek z natury istota arytmiczna); Palenie książek A.D. 1976; Budowniczemu małej ojczyzny; Bieszczady w lipcu; Nie potrafił; *** (co jest w tobie drewno); *** (Za ścianą uwiera człowiek); Opisanie twarzy; Obserwacja ornitologiczna; Narodziny krzyża samorodnego; Niepewny; Poeta i świat; Świt, który nie może umrzeć; Krótki sen; Górne Ce; Zostanie po nas; Do N.; Szczury; Dom na smyczy; Ab urbe; Sobowtór; Lunatyk; Kaktus; Hycel; Słońce; Panfloryzm; W tym oku; *** (gdy przymykam oczy); Apostrofa do Anioła-Stróża.
3. Ziemowit Skibiński. 2. [Szkic biograficzny]. Sieradz: Woj. Bibl. Publiczna 1981, 8 s. Sylwetki Pisarzy.
4. Poeci spod znaku Korabia. Z tradycji literackich Łasku 1422-1982. [Szkice biograficzne]. Łask: Miej. i Gminna Bibl. Publiczna 1982, [16] s.
Dot. autorów: Ś. Karpiński; M.J. Kononowicz; R. Orlewski; K. Świegocki; Z. Jaskuła; J. Borszewicz; K. Smoczyk oraz grupy poetyckiej Grabia’59.
5. Henryk Wolniak. [Szkic biograficzny]. Sieradz: Woj. Bibl. Publiczna 1983, 8 s. Sylwetki Pisarzy.
6. Los obecności. [Wiersze]. Łódź: Klub Pisarzy Stow. Twórców Kultury 1984, leporello. Czwartek Lit.
7. Od okna – do okna. [Wiersz]. Łódź: Muzeum Książki Artystycznej, Correspondance des Arts 1991, 24 s.
Druk bibliofilski zawiera wiersz Z.D. w dziesięciu częściach w jęz. pol. i niem. w przekł. R. Schmidgall oraz dwa drzeworyty L. Miśkiewicza.
8. W poza siebie. Dziennik paru lektur. [Szkice literackie]. Łódź: WŁ 1992, 168 s.
Zawartość: Dziennik paru lektur: Głos z kantorka [dot. A. Ważyk: Cudowny kantorek]; Wieczór autorski w zmierzchu świata [dot. Z Jaskuły]; Rozmyślania o miłości, śmierci i upokorzeniu; Ku wspólnocie [dot.: L. Gebel: Akty]; Umarłe ognie [dot. M. Piechala]; Świerk, który wyszedł z lasu [dot.: F. Rajczak: Ósmy świt]; Ogród nasz upadły [dot. H. Jachimowskiego]; Krzykliwa ryba – albo pułapki „dzieła otwartego” [dot.: Z. Kosiński: Wzroki]; Andermana dzieło otwarte [dot.: Zabawa w głuchy telefon]; W tonacji buffo [dot.: I. Szczepański: Formentum]; Jarmoł w smokingu kultury [dot. J. Jarmołowskiego]; Piękni dwudziestowieczni [dot.: K. Smoczyk: Piękni dwudziestowieczni]; Dom ust – dom marzeń [dot.: T. Wyrwa-Krzyżański: Dom ust]; Krzysztofa Gąsiorowskiego śluby z żywiołem; Ująć niepochwytność w dwa przyległe słowa [dot. H. Wolniaka]; Ocalić godność wobec przeszłości [dot. Z. Skibińskiego]; „Błędne koło” [dot. T. Jastruna]. – W poza siebie [esej nt. własnej twórczości krytycznoliterackiej].
9. [Lech Wałęsa – nie ma wolności bez „Solidarności”]. Powst. Ok. 1993.
Lech Walesa – keine Freiheit ohne Solidarność. [Przeł.:] S. Lisiecka, P. Schröder. Zug: Edition Pacis AG 1993. Der Friedens-Nobelpreis von 1901 bis heute.
Monografia Lecha Wałęsy jako laureata Pokojowej Nagrody Nobla.
10. Światło złej nocy. [Wiersze]. Łódź: Biblioteka 1993, 55 s.
Nagroda Pol. Stow. Wydawców Książek w 1996.
11. Itinerarium. [Wiersze]. [Łódź: Nakł. przyjaciół autora 1997], 30 s. Wyd. nast.: Wr.: Wydawn. Dolnośląskie 1998, 51 s.
Wyd. 1 jako druk bibliofilski w nakł. 99 egzemplarzy. – W wyd. z 1998 nadto m.in. cykl poetycki: Traktat ryski.
12. Siedem wierszy z Różą i Aliną. Poddębice, Łódź: A. Biskupski, P. Duraj, Z. Skibiński 1997, 15 s.
Współwyd. z: Z. Skibiński: W cieniu entelechii. [Wiersze].
13. Zdarzenia i sny. [Wiersze]. Łódź: Fundacja Anima, „Tygiel Kult.” 2001, 167 s. Bibl. „Tygla Kult.”, t. 18.
14. Kruszynko, którą kołyszę. [Wybór wierszy]. Poddębice – Łódź: Wyd. A. Biskupski, P. Duraj i Z. Skibiński 2006, 32 s.
Przekłady wierszy Z.D. w antologiach zagranicznych: białorus.: Napjârèumy. Ad Buga da Varty. Antalogìâ pol’skaj paèzìì XX stagoddzâ. [Przeł.] A. Lojki. T. 2. Mìnsk 2003, – ros.: Kalejdoskop. Pol’skie perevody molodyh avtorov. [Wybór:] D. Hajritdinova. Sankt-Petersburg 2008.
Prace redakcyjne
1. Bibliografia druków Gdacjusza. Katow.: [WSP w Katow.] 1967, [26] s.
2. T. Jastrun: Od prawie dwustu lat = Fast zweihundert Jahre schon. [Wiersze]. [Wybrał i wstępem opatrzył] Z. Dominiak. [Przeł.] W. Ronge. Berlin: Veto 1988, 75 s.
3. A. Fredro: Sztuka obłapiania. Poemat w IV pieśniach wierszem z r. 1817. [Wstęp i oprac.] Z. Dominiak. Łódź: Artus 1990, 71 s.
4. Abramka Koplowicza utwory własne. Niezwykłe świadectwo trzynastoletniego poety z łódzkiego getta. [Wiersze]. Oprac. i posł. Z. Dominiak. Łódź: Ofic. Bibliofilów, Poleski Ośrodek Sztuki 1993, 54 s.
5. M. Czekalska: Zakątek dzikiej róży. [Wiersze]. Oprac. i posł. Z. Dominiak. Łódź: Poleski Ośrodek Sztuki 1995, 54 s.
6. Poezja bałuckich podwórek. [Wiersze i opowiadania]. Oprac. i posł. Z. Dominiak. Wybór tekstów i słowo wstępne: B. Kozłowska-Włodarska. Łódź: Bałucki Ośrodek Kultury 1996, 47 s.
OPRACOWANIA (wybór)
Inf. córki Róży w 2009.
Wywiady: Poeta w Muzeum Duchów. Rozm. J. Strękowski. „Rzeczpospolita” 1999 nr 103; Droga do pisarstwa. Rozm. K.W. Tatarowski, J. Weber. Cz. 1-2. „Tygiel Kult.” 2003 nr 1/3, 4/6.
Ogólne
L. SKOMPSKA: Od róż do liter. „Tygiel Kult.” 2002 nr 1/3, przedr. w 2007 nr 4/6.
A. GIANNELLI: Wspomnienie o Z.D. „Tygiel Kult.” 2003 nr 4/6.
A. BISKUPSKI: Świat poetycki Z.D. „Tygiel Kult.” 2005 nr 1/3.
„Tygiel Kult.”2007 nr 4/6 [nr poświecony Z.D.; zawiera m.in. wspomnienia o Z.D. autorów: Z. NOWAK, M. WITTBROT, J. JARNIEWICZ, T. STROHEKER, G. KOMPEL, T. TOMSIA, A. TYMIŃSKA, I. DUKA, D. WOŁODŹKO, I. SŁABY-GÓRAL, W. DROZDEK, G. MINCZEW, K. STOŁECKA, − wiersze Z.D. w przekł. na jęz. ang., arabski, bułg., czes., franc., hebr., hiszp., litew., niem., portug., ros., serb., słowac., włos., − szkice o twórczości Z.D.: L. SKOMPSKA: Od róż do liter; W. LIGĘZA: „W zwodniczym półcieniu słowa”. O poezji Z.D.; A. BISKUPSKI: Kilka prób wejrzenia w rzeczywistość świata poetyckiego Z.D.; J. JARZĘBSKI: Zdarzenia i sny Z.D.; K.W. TATAROWSKI: Od okna – do okna (Entwicklungsroman) – u źródeł artystycznych koncepcji Z.D.; T. CIEŚLAK-SOKOŁOWSKI: Spójnik w białej szczelinie; T. TOMSIA: W ciernistej ciszy. Tożsamość w poezji Z.D.; P. OWCZAREK: „Niepewny” Z.D., − nadto wiersze dedykowane Z.D. lub poświęcone jego pamięci.
Światło złej nocy
A. SZYMAŃSKA: Na granicy dwu światów. „Prz. Powsz.” 1994 nr 3.
Itinerarium
J. DRZEWUCKI: Liryka podróżnika. „Rzeczpospolita” 1998 nr 247.
L. SKOMPSKA: Między pierwszym zdaniem a ostatnią kropką. „Tygiel Kult.” 1998 nr 6/8.
E. KOWALSKA: Ślad miłości. „Nowa Okolica Poetów” 2000 nr 2 (6).
Zdarzenia i sny
P. GROBLIŃSKI. „Tygiel Kult.” 2002 nr 4/6.
E. NAWÓJ. „Nowe Książ.” 2002 nr 7/8.
A.W. PAWLUCZUK: Granica dwu światów. „Rzeczpospolita” 2002 nr 52.
