NPLP
\
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
\
A
\
Zdzisław Jerzy ADAMCZYK

Zdzisław Jerzy ADAMCZYK
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

Zdzisław Jerzy ADAMCZYK
Autorka hasła: Barbara Tyszkiewicz

ur. 1936

Prace podpisywał też: Zdzisław J. Adamczyk.

Krypt.: (zja); (ZJA).

Historyk literatury, edytor.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 5 stycznia 1936 we wsi Berezów (obecnie w granicach miasta Suchedniów, Świętokrzyskie); syn Mariana Adamczyka, robotnika, i Alfredy z domu Pajek. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. A. Witkowskiego w Skarżysku-Kamiennej, gdzie w 1953 złożył egzaminy maturalne i otrzymał świadectwo dojrzałości. W tymże roku podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim (UW). Pierwszy artykuł pt. Powszednie dni, dotyczący prozy P. Gojawiczyńskiej, ogłosił w 1956 na łamach „Sztandaru Młodych” (nr 216); teksty (także recenzje) poświęcone literaturze i filmom publikował nadto m.in. w „Żołnierzu Wolności” (1956) i „Głosie Pracy” (1958; również podp. krypt.: (ZJA)). W 1957 uzyskał dyplom magistra filologii polskiej. Zatrudniony na stanowisku redaktora w Wydawnictwie Ministerstwa Obrony Narodowej, pozostał w Warszawie do października 1959, a później przeprowadził się do Radomia. Był kierownikiem czytelni w Miejskiej Bibliotece Publicznej (do 1961), a przez następne dziesięć lat pracował w Studium Nauczycielskim w tym mieście, początkowo jako bibliotekarz, a potem wykładowca i kierownik Sekcji Filologii Polskiej. W 1962 został członkiem PZPR (do rozwiązania partii w styczniu 1990). Przewodniczył radomskiemu Klubowi Literackiemu, działającemu pod patronatem Oddziału Warszawskiego ZLP. Jako edytor debiutował w 1961 na łamach „Literatury Ludowej” (nr 3), kiedy to podał do druku list Stefana Żeromskiego zatytułowany Żeromski, Orkan i Kajetan Sawczuk. Materiały źródłowe (głównie wyimki z korespondencji Żeromskiego), artykuły i recenzje zamieszczał później m.in. w kieleckim dzienniku „Słowo Ludu” (1962–69, sporadycznie do 1988), „Polonistyce” (1968–74, z przerwami), „Twórczości” (1968, 1971), „Tygodniku Kulturalnym” (1968–82, z przerwami), „Pamiętniku Literackim” (sporadycznie w 1969 i 1988), „Przeglądzie Humanistycznym” (1969–77, z przerwami), kieleckim miesięczniku „Przemiany” (1970–87; podp. również (zja)) oraz w „Roczniku Świętokrzyskim” (1985, 1989). Doktoryzował się na UW w 1971 na podstawie rozprawy pt. Poglądy estetyczne i historycznoliterackie Stefana Żeromskiego (promotor prof. Jan Zygmunt Jakubowski). Latem tegoż roku zamieszkał na stałe w Kielcach i podjął pracę w Wyższej Szkole Nauczycielskiej (od 1973 Wyższa Szkoła Pedagogiczna; WSP); zajmował tam stanowisko starszego asystenta, później adiunkta i od 1975 docenta; w 1975–2006 kierował Zakładem Literatury Polskiej Okresu Pozytywizmu i Młodej Polski. Pełnił także funkcje administracyjne: był prodziekanem (w 1972–74) i dziekanem Wydziału Humanistycznego (w 1974–78, ponownie w 1982–84) oraz wicedyrektorem Instytutu Filologii Polskiej (w 1980–82, ponownie w 1984–86). W 1975 wszedł w skład Komitetu Redakcyjnego Pism zebranych Stefana Żeromskiego, wydawanych pod kierunkiem Zbigniewa Golińskiego w IBL PAN. Rozwijał badania z zakresu historii literatury Młodej Polski, koncentrując się na edytorskim opracowaniu dorobku literackiego i epistolografii Żeromskiego. W 1985, na podstawie dysertacji pt. „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego w świetle dyskusji i polemik z 1925 roku, uzyskał w IBL PAN w Warszawie stopień doktora habilitowanego. Kontynuował pracę naukowo-dydaktyczną w kieleckiej WSP, w 2000 przekształconej w Akademię Świętokrzyską; był również dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej (w 1987–91 i ponownie w 1996–2002). Obowiązki te łączył z redagowaniem w 1986–87 periodyku dla nauczycieli „Język Polski w Szkole Średniej” (kierownik działu wiedzy o literaturze), z prowadzeniem w 1992–2000 wydawnictwa WSP (kierownik i redaktor naczelny), a później w 1996–2007 ze stanowiskiem profesora w Wyższej Szkole Humanistyczno-Przyrodniczej w Sandomierzu. W 1996 otrzymał tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. Artykuły, recenzje i teksty źródłowe ogłaszał m.in. ponownie w „Przeglądzie Humanistycznym” (1992–2008, z przerwami), periodyku „Ikar” (1993–95), „Wiadomościach Kulturalnych” (1994, 1996), „Kieleckich Studiach Filologicznych” (1997–98, 2000) i w „Pamiętniku Literackim” (2013–15). W poszukiwaniu dokumentów i informacji do objaśnienia korespondencji i publicystyki Stefana Żeromskiego odbywał liczne podróże krajowe i zagraniczne, m.in. do Paryża, Rzymu, Florencji, Pragi, Lwowa i Wilna. W 2006 przeszedł na emeryturę i zakończył pracę w Akademii Świętokrzyskiej (od 2008 Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego; od 2011 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach). W 2006–15 był zatrudniony na stanowisku profesora w Akademii Humanistycznej im. A. Gieysztora w Pułtusku. W 2011 (po śmierci Z. Golińskiego) objął kierownictwo Komitetu Redakcyjnego Pism zebranych Stefana Żeromskiego. W 2013 został członkiem Polskiego PEN Clubu i laureatem Nagrody Edytorskiej im. J. Żuławskiego (przyznanej mu przez Polski PEN Club za edycję dzieł Żeromskiego, ze szczególnym uwzględnieniem listów). Czterokrotnie (w 1976, 1984, 1989, 2011) otrzymał nagrody Ministra Szkolnictwa Wyższego. Odznaczony (za działalność naukową i dydaktyczną): Złotym Krzyżem Zasługi (1975), Krzyżem Kawalerskim (1984) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001).

W 1958 ożenił się Danutą Domagałą, bibliotekoznawcą (później profesorem Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach; rozwód w 1981). Z tego związku ma dwie córki: Agnieszkę (po mężu Bogucką, nauczycielkę) oraz Justynę (po mężu Dobrołowicz, pedagoga, nauczyciela akademickiego). Mieszka w Kielcach.

TWÓRCZOŚĆ

1. „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego w świetle dyskusji i polemik z 1925 roku. Kielce: Wydawn. WSP 1988, 208 s. WSP w Kielcach. Wyd. 2 poszerz. Wwa: Czytelnik 1989, 371 s.

Rozprawa habilitacyjna.

2. „Przedwiośnie” – prawda i legenda. [Monografia]. Pozn.: G & P [Gościański, Prętnicki] 2001, 204 s. Fakty i Mity.

Dot. powieści S. Żeromskiego. – W aneksie materiały w oprac. W. Branieckiego (pt. „Przedwiośnie” Bajona, ­czyli zapiski z planu filmowego), dot. filmowej adapt. utworu w reż. F. Bajona (z 2001).

3. Manipulacje i tajemnice. Zagadki późnej biografii Stefana Żeromskiego. [Biografia]. Wwa: Czyt. 2017, 244 s.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: „Dzienniki” jako dokument formowania się programu literackiego i poglądów estetycznych Stefana Żeromskiego. „Prz. Hum.” 1970 nr 3 s. 1–33. – Świadomość estetyczna i program pisarski Stefana Żeromskiego w latach 1900–1918. „Prz. Hum.” 1971 nr 1 s. 27–47. – Stanisław Piołun-Noyszewski jako komentator twórczości i biograf Stefana Żeromskiego. „Zesz. Kiel.” 1973 s. 145–157. – Wstęp. W: Żeromski. Z dziejów recepcji twórczości. 1895–1964. Wwa 1975 s. 9–23. – Recepcja twórczości Stefana Żeromskiego poza Polską. W: O Stefanie Żeromskim. Kr. 1976 s. 193–205. – Z zagadnień europejskiej recepcji twórczości Stefana Żeromskiego. W: Stefan Żeromski. W pięćdziesiątą rocznicę śmierci. Wwa 1977 s. 396–419. – Wstęp. W: S. Żeromski: Wierna rzeka. Wr. 1978 s. III–LXXIV. – Wstęp. W: S. Żeromski: Przedwiośnie. Wr. 1982 s. III–CVIII, przedr. skrócony w: S. Żeromski: Przedwiośnie. Kr. 1997 s. 5–71. – Edytorskie zagadki tomu „Sen o szpadzie i sen o chlebie” [S. Żeromskiego]. „Studia Kiel.” 1985 nr 4 s. 49–74. – Polemiki wokół „Przedwiośnia” w 1925 roku. „Rocz. Świętokrzyski” 1985 t. 13 s. 69–82. – Wstęp. W: S. Żeromski: Echa leśne. Łódź 1985 s. 5–41. – Cenzura carska wobec twórczości Stefana Żeromskiego. „Rocz. Świętokrzyski” 1989 t. 16 s. 175–185. – Stefan Żeromski wobec Henryka Sienkiewicza. W: Henryk Sienkiewicz. Twórczość i recepcja. Lubl. 1991 s. 335–343. – Stefana Żeromskiego idea regionalizmu. W: W hołdzie Aleksandrowi Patkowskiemu. Kielce 1991 s. 74–84. – Powstanie styczniowe w twórczości Stefana Żeromskiego. Propozycja interpretacji wybranych utworów dla klasy III liceum i technikum. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1992/1993 z. 4 s. 7–25. – Stefan Żeromski wobec powstania styczniowego. W: Rok 1863. Kielce 1993 s. 81–89. – „Siłaczka” [S. Żeromskiego], czyli opowieść o doktorze Pawle Obareckim. W: Nowela – opowiadanie. Ewolucja gatunku. Kielce 1994 s. 108–115. – O „Syzyfowych pracach” – trochę inaczej. „Prz. Hum.” 1995 nr 6 s. 11–22. – O listach Stefana Żeromskiego; Żeromski na probostwie w Wyszkowie. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1995/1996 z. 1 s. 13–19; 20–27. – „Wierna rzeka” w powieści i filmie. W: Żeromski na ekranie. Kielce 1997 s. 25–31 [dot. filmu w reż. T. Chmielewskiego]. – Zygmunt Wasilewski i Stefan Żeromski. Zygzaki znajomości. W: Zygmunt Wasilewski: polityk – krytyk – regionalista. Kielce 2002 s. 97–107. – „Cherchez la femme”? Bolesław Prus w listach (czyli w życiu) Stefana Żeromskiego. W: Prus i inni. Lubl. 2003 s. 281–293. – O korespondencji Stefana Żeromskiego. W: Stefan Żeromski 1864–1925. Wwa 2003 s. 65–72. – Trzy ciągi dalsze „Przedwiośnia”. W: Klucze do Żeromskiego. Lubl. 2003 s. 137–146. – Problemy świadomości pisarskiej Stefana Żeromskiego w świetle jego wypowiedzi publicystycznych i korespondencji. W: Światy Stefana Żeromskiego. Wwa 2005 s. 11–22. – Stanisława Pigonia praca nad listami Stefana Żeromskiego. W: Profesor z Komborni. Stanisław Pigoń w czterdziestą rocznicę śmierci. Kr. 2010 s. 187–194. – Żeromski zakłada polski Pen Club. „Twórczość” 2010 nr 3 s. 77–89. – „Tajemnice rodzinne”. Zagadki późnej biografii Stefana Żeromskiego. „Twórczość” 2011 nr 9 s. 83–108. – Jeszcze raz o Prusie i Żeromskim. Czego nie wydrukował Pigoń. „Pam. Lit.” 2013 z. 2 s. 199–203. – Boje Stanisława Pigonia o pełne wydanie utworów Stefana Żeromskiego. W: Stefan Żeromski. Kim był? Kim jest? Kielce 2015 s. 375–392. – Stefan Żeromski wobec jubileuszu Lwa Tołstoja. „Pam. Lit.” 2015 z. 2 s. 185–190. – Do czego potrzebny był Żeromskiemu Andrzej Radek. Trochę nowego światła na „Syzyfowe prace”. „Rocz. Muzeum Nar. w Kielcach” 2016 t. 31 s. 15–40. – Zbigniew Goliński jako redaktor krytycznej edycji pism Stefana Żeromskiego. W: Zbigniew Goliński. Portret badacza. Wwa 2016 s. 137–163.

Prace edytorskie i redakcyjne

1. O. Żeromska: Listy do Stefana Żeromskiego. Oprac., wstępem i przypisami opatrzył: Z.J. Adamczyk. Łódź: WŁ 1972, XXVII, 151 s., 12 k. tabl.

2. Żeromski. Z dziejów recepcji twórczości. 1895–1964. Wybór tekstów i wstęp: Z.J. Adamczyk. Przedm.: J.Z. Jakubowski. Bibliogr. przekł. i indeks tłumaczy oprac. D. Bilikiewicz-Piotrowska. Wwa: PWN 1975, 460 s.

Wybór wypowiedzi krytyków, historyków literatury i pisarzy opublikowanych w latach 1895–1964 nt. recepcji Żeromskiego w kraju i za granicą. – Nagroda mies. „Przemiany” w 1976.

3. S. Żeromski: Wierna rzeka. Klechda domowa. [Powieść]. Oprac. [i wstęp]: Z.J. Adamczyk. Wr.; Kr.: Ossol. 1978, LXXIV, 178 s., tabl. 8. BN I, 232.

4. S. Żeromski: Pisma zebrane. Pod red. i ze wstępem Z. Golińskiego, [od 2011] Z.J. Adamczyka. Wwa: Czyt. 1981 – [od 2001 współwyd.] Wydawn. IBL PAN, [w 2012 wyd.:] Wwa: Fundacja Akad. Hum.; Wydawn. IBL PAN, [od 2014 współwyd.] Uniw. Jana Kochanowskiego w Kielcach. IBL PAN.

Tu w oprac. Z.J. Adamczyka:

Ser. 1. Nowele, opowiadania i inne utwory epickie:

T. 1. Opowiadania. 1981, 415 s.

T. 2. „Rozdzióbią nas kruki, wrony”. [Opowiadania]; Utwory powieściowe. 1983, 416 s.

T. 4. Sen o szpadzie; Pomyłki i inne utwory epickie. 1990, 444 s.

Ser. 2. Powieści:

T. 15. Wierna rzeka. Klechda domowa. 1990, 235 s.

T. 19. Przedwiośnie. 1996, 388 s.

Ser. 4. Pisma społeczne i wspomnienia:

T. 24. Pisma raperswilskie. Wspomnienia i sylwetki. 2015, 595 s.

T. 25. Publicystyka 1889-1919. 2016, 512 s.

T. 26. Publicystyka 1920-1925. 2016, 662 s.

Ser. 6. Listy:

T. 34. Listy 1884–1892. 2001, 363 s.

T. 35. Listy 1893–1896. 2001, 412 s.

T. 36. Listy 1897–1904. 2003, 336 s.

T. 37. Listy 1905–1912. 2006, 448 s.

T. 38. Listy 1913–1918. 2008, 397 s.

T. 39. Listy 1919–1925. 2010, 634 s.

Nominacja do Nagrody im. prof. A. Gieysztora (za przygotowanie pierwszej, pełnej, naukowej edycji listów Żeromskiego) w 2010, Nagroda Edytorska im. J. Żuławskiego, przyznana przez Polski PEN Club (za edycję dzieł Żeromskiego, ze szczególnym uwzględnieniem listów) w 2013.

Nadto pod red. nauk. Z.J. Adamczyka:

Ser. 1. Nowele, opowiadania i inne utwory epickie:

T. 5. Wisła; Wiatr od morza; Międzymorze. Oprac.: Z. Goliński, 2012, 583 s.

Ser. 2. Powieści:

T. 16. Nawracanie Judasza. Oprac.: B. Utkowska, 2014, 457 s.

T. 17. Walka z szatanem. T. 2. Zamieć. Oprac.: B. Utkowska, 2015, 339 s.

T. 18. Walka z szatanem. T. 3. Charitas. Oprac.: B. Utkowska, 2016, 424 s.

Ser. 3. Dramaty:

T. 21. Sułkowski; „Ponad śnieg bielszym się stanę”. Oprac.: G. Legutko 2016, 418 s.

5. S. Żeromski: Przedwiośnie. [Powieść]. Oprac., wstęp: Z.J. Adamczyk. Wr.: Ossol. 1982, CVIII, 339 s. BN, I, 242.

6. S. Żeromski: Echa leśne. [Nowela]. Oprac. i wstęp: Z.J. Adamczyk. Łódź; Kielce: WŁ 1985, 75 s. Wyd. 2 [właśc. 5] tamże 1988.

7. L. Grzybowski: Opis powstania polskiego w roku 1863 i 1864 w województwie krakowskim. [Pamiętnik]. Oprac.: W. Caban, Z.J. Adamczyk. WSP w Kielcach. Kielce: Wydawn. WSP 1994, XIV, 195 s. WSP w Kielcach.

8. S. Żeromski: Przedwiośnie. [Powieść]. Wstęp i oprac.: Z.J. Adamczyk. Kr.: Universitas 1997, 370 s. Bibl. Pol.

9. S. Żeromski: Dziennik z wiosny 1891 roku. Oprac.: Z.J. Adamczyk i Z. Goliński. Kielce: Wydawn. Akad. Świętokrzyskiej, 2000, 64 s. Akad. Świętokrzyska w Kielcach.

10. S. Pigoń, M. Żeromska: Korespondencja wzajemna (1952–1968). Do druku przygot., wstępem i komentarzem opatrzyli: Z.J. Adamczyk i A. Kowalczykowa. Rzeszów: Wydawn. URzesz. 2004, 106 s. URzesz. Wydawn. URzesz., 157. Korespondencja (Stanisława Pigonia).

11. Stefan Żeromski. Kim był? Kim jest? Pod red. Z. J. Adamczyka. Kielce: WBP im. W. Gombrowicza 2015, 480 s.

Materiały z ogólnopolskiej konferencji nauk., zorganizowanej w Kielcach 2–4 X 2014 przez Woj. Bibl. Publ. im. W. Gombrowicza w Kielcach, Okręg Świętokrzys. Stow. Bibl. Pol., Muz. Nar. w Kielcach, Inst. Filologii Pol. Uniw. Jana Kochanowskiego w Kielcach.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2015.
  • Wywiady: Laureaci dorocznej nagrody „Przemian”. Rozm.: I. Jarosz. „Przemiany” 1976 nr 2 s. 3–4 [w związku z nagrodą za tom pt.: Żeromski. Z dziejów recepcji twórczości]; Nowe czytanie Żeromskiego. Rozm. L. Kaczanowski „Sł. Ludu” 1983 nr 24 „Magazyn” nr 1221 [dot. S. Żeromski: Pisma zebrane].
  • WUP t. 1.
  • Z. JUDYCKI, J. SIWEK: Z.J. Adamczyk. W tychże: Kto jest kim w Kielcach. T. 1. Tor. 2002.
  • B. UTKOWSKA, K. JAWORSKI: Wybór ważniejszych prac profesora Zdzisława Jerzego Adamczyka z lat 1961–2006. [Bibliografia]. W: Literatura i życie artystyczne XIX i XX wieku. Prace ofiarowane profesorowi Zdzisławowi Jerzemu Adamczykowi w roku Jubileuszu. Kielce 2006.

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego w świetle dyskusji i polemik z 1925 roku

  • Z. SZELĄG: Wokół „Przedwiośnia”. „Tyg. Radomski” 1989 nr 4.
  • S. ŻAK: Półka z książkami. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1994/1995 z. 1 [dot. m.in. Z.J. Adamczyka].

Manipulacje i tajemnice

Żeromski. Z dziejów recepcji twórczości. 1895–1964

  • A. KŁOSKOWSKA: Czy możliwa jest obojętność. „Literatura” 1975 nr 48.
  • [Z. NAJDER] zn: Recepcja Żeromskiego. „Twórczość” 1975 nr 11.
  • P. BAGIŃSKI: Po roku Żeromskiego. „Polonistyka” 1976 nr 1.
  • U. GUMUŁA: Spór o Żeromskiego. „Poglądy” 1976 nr 10.
  • T. JASTRUN: Głosy o Żeromskim. „Tyg. Kult.” 1976 nr 13.
  • A. PODLEWSKA: A jednak żywy! „Nowe Książ.” 1976 nr 2.
  • A. JOPEK. „Ruch Lit.” 1978 nr 1.
  • J. KULCZYCKA-SALONI: Literatura polska 1884–1918. „Rocz. Lit. 1975” wyd. 1978 [dot. m.in. tomu w oprac. Z.J. Adamczyka].
  • Zob. też Wywiady.

S. Żeromski: Wierna rzeka. Klechda domowa

  • A. JOPEK: „Wierna rzeka” na nowo odczytana. „Przemiany” 1979 nr 6.
  • S. MIJAS: Narodowa Love Story. „Sł. Ludu” 1979 nr 114.
  • M. POPIEL. „Ruch Lit.” 1979 nr 6.

S. Żeromski: Pisma zebrane

  • J. PASZEK: „Ruch Lit.” 1983 nr 2 [dot.: T.1. Opowiadania].
  • S. FITA. „Pam. Lit.” 2005 z. 3 [dot.: T. 34–36. Listy].
  • J. BECZEK: Korespondencji ciąg dalszy. „Nowe Książ.” 2007 nr 1 [dot.: T. 37. Listy].
  • Zob. też Wywiady.

S. Żeromski: Przedwiośnie (poz.5)

  • S. MIJAS: „Przedwiośnie” w „Bibliotece Narodowej”. „Sł. Ludu” 1983 nr 89 dod. „Magazyn” nr 1232.
  • J. RURAWSKI: Nad „Przedwiośniem” dzisiaj. „Przemiany” 1983 nr 6.

L. Grzybowski: Opis powstania polskiego w roku 1863 i 1864 w województwie krakowskim

  • M. PIECZARA: Ofiary polskiego ducha. „Wiad. Kult.” 1994 nr 27.
  • W. ŚLIWOWSKA: O pożytku wydawnictw regionalnych. „Kwart. Hist.” 1995 nr 1.

S. Żeromski: Przedwiośnie (poz.8)

  • J. RURAWSKI: Nowe wydanie „Przedwiośnia”. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1998/1999 z. 3.