Zyta RUDZKA

Autor(ka) hasła: Maria Kotowska-Kachel

ur. 1964

Powieściopisarka, poetka, dramatopisarka.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 10 października 1964 w Warszawie; córka Zygmunta Rudzkiego, chemika, i Czesławy z Zawadzkich, pielęgniarki. Dzieciństwo spędziła w Warszawie. W 1982 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. J. Marti w Warszawie. W 1985-91 studiowała psychologię na Wydziale Filozofii Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Debiutowała jako poetka w 1985 wierszem pt. Ludzie, nagrodzonym w konkursie „Bez walki”, a zamieszczonym w piśmie „Południowa Wielkopolska” (nr 8). W 1985-86 otrzymała kilka nagród w konkursach organizowanych dla poetów, m.in. ogólnopolskim konkursie im. M. Kajki „O Laur Zielonego Liścia”, białostockim Konkursie Literackim Młodych, Konkursie Poetyckim im. S.R. Dobrowolskiego. Jako prozaik debiutowała w 1991 fragmentem powieści Białe klisze, opublikowanym na łamach „Twórczości” (nr 1). W 1992 otrzymywała stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki. Zajęła się terapią małżeństw oraz terapią poprzez sztukę, publikowała również artykuły z zakresu psychologii i seksuologii na łamach prasy kobiecej. Pisała także scenariusze filmów dokumentalnych i widowisk telewizyjnych. Za twórczość literacką otrzymała m.in. Nagrodę im. J. Iwaszkiewicza (1993), Nagrodę im. S. Piętaka (1993). Podjęła współpracę z miesięcznikiem „Teatr” , w którym od 2012 ogłaszała felietony w rubryce Zakaz fotografowania). Mieszka w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Ruchoma rzeczywistość. [Wiersze]. Pod red. J. Koperskiego-Leszina. Wwa: MAW 1989, 29 s. Pokolenie, Które Wstępuje, 11.
2. Białe klisze. [Powieść]. Wstęp: B. Zadura. Katow.: Akapit 1993, 154 s. Nowa Proza Pol. Wyd. 2 Izabelin: Świat Lit. 1997, 162 s. Bibl. Świata Lit.
   Nagroda im. J. Iwaszkiewicza i im. S. Piętaka w 1991.
3. Uczty i głody. [Powieść]. Wwa: Iskry 1995, 154 s.
4. Pałac Cezarów. [Powieść]. Izabelin: Świat Lit. 1997, 180 s. Bibl. Świata Lit., 12.
5. Mykwa. [Powieść]. Izabelin: Świat Lit. 1999, 162 s. Bibl. Świata Lit., 25.
   Przekł. niem.: Mikwe. [Przeł.] S. Sellmer. Zürich 2014.
6. Seks, chemia i latanie. [Utwór dramatyczny]. Powst. 2001. Praprem. jako próba czytana: Reż.: M. Pęcikiewicz. Wwa, TR Warszawa 2002; Reż.: M. Sosnowski. Wwa, Kino-Teatr Bajka 2005.
   Pierwotne tytuły: Kurs fruwania dla ornitologów; Fruwanie dla ornitologów.
7. Dziewczyny Bonda. [Powieść]. Wwa: Świat Książki 2004, 271 s. Ser. ze Słonecznikiem.
8. Ślicznotka doktora Josefa. [Powieść]. Wwa: J. Santorski & Co Ag. Wydawn.; Wydawn. Inanna 2006, 284 s. Por. poz. 14.
   Przekł. niem.: Doktor Josefs Schönste. [Przeł.] E. Kinsky. Zürich 2009.
9. Cukier Stanik. Sztuka w dwóch aktach. Powst. 2007. Druk: „Dialog” 2008 nr 7/8 s. 5-28. Praprem.: jako próba czytana: Reż.: J. Puzyna-Chojka. Gdynia, T. Miej. im. W. Gombrowicza 2008; teatr.: Reż. G. Gietzky. Wwa, Laboratorium Dramatu 2010; radiowa: Reż.: A. Piszczatowski. Radio 2011; tv: Reż.: A. Puszcz. TVP 2014. Przedr. zob. poz. 17 oraz w: Transformacja: dramat polski po 1989 roku. Antologia 2. Wwa 2013.
   Nast. próba czytana: Reż.: M. Bogajewska. Wwa, Laboratorium Dramatu 2008.
   Nagroda w konkursie Łódz. Forum Dramatu „Lustro. Obraz. Iluzja” w 2007, nominacja do finału Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej 2008; inscenizacja A. Puszcz w TVP uzyskała Nagrodę Gold Remi Worldfest Independent Film Festival w Houston w 2016
   Przekł.: bułg.: Cuker sutien. [Przeł.] E. Ejsimont. W: Naslednici. Antologiâ nova polska dramaturgiâ. [Sofiâ] 2015, – czes.: David Cukr Podprsenky. [Przeł.] J. Vobecký. Dostępny w Internecie: http://jirivobecky.ic.cz/index2.htm [dostęp 18 października 2016], – niem.: Zucker Büstenhalter. [Przeł.:] A. Volk, L. Niesielska. W: „…anfangen zu erzählen”. Neues Polnisches Theater. Eine Auswahl. Berlin 2015, wyst.: reż. I. Lichtenberger Bozoki. Wien, OFF-Theater 2017.
10. Fastryga. [Dramat]. Praprem. jako próba czytana: Reż.: W. Garbaczewski, Wr., T. Pol. 2008. Druk: „Not. Teatr.” 2009 nr 56/57 s. 250-282. Przedr. zob. poz. 17.
    Nast. próba czytana: Reż.: M. Ogrodzińska. Wwa, T. na Woli 2010.
    Nagroda w konkursie T. Pol. we Wr. na sztukę inspirowaną wydarzeniami Marca 68 w 2008.
11. Z penisem jak z mężem. Trudno o ideał. Wwa: Wydawn. J. Santorski& Co Ag. Wydawn. 2008, 126 s.
    Praca popularna dot. seksualności kobiety.
12. Eskimos w podróży służbowej. [Dramat]. „Dialog” 2009 nr 6 s. 74-96. Praprem. jako próba czytana: Reż.: W. Szczawińska. Gdynia, T. Miej. 2009. Przedr. zob. poz. 17.
    Nast. próba czytana: Reż.: W. Śmigasiewicz. TVP Kultura 2010.
    Nominacja do finału Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej w 2009.
13. Nawigacja nocą. [Dramat]. Praprem. radiowa: Reż.: M. Bogajewska. Radio 2009.
    Nominacja do finału Ogólnopolskiego Festiwalu Nowe Słuchowiska w 2009.
14. Ten się śmieje, kto ma zęby. [Monodram]. Reż.: N. Babińska 2010. Por. poz. 8.
    Nagroda w Ogólnopolskim Konkursie „Sztuka Monologu” w 2010.
15. Pęknięta, obwiązana nitką. [Dramat]. Praprem.: jako próba czytana: Reż.: A. Smolar. Gdynia, T. Miej., Mała Scena 2010; radiowa: Reż.: W. Modestowicz. Radio 2011. Druk: „Dialog” 2011 nr 3 s. 30-32. Przedr. zob. poz. 17.
    Nominacja do finału Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej oraz finału Ogólnopolskiego Konkursu „Sztuka Monologu” w 2010.
16. Zimny bufet. [Dramat]. Praprem.: jako próba czytana: Reż.: K. Kijak. Gdynia, T. Miej., Mała Scena 2011; radiowa: Adapt. i reż.: D. Błaszczyk. Radio 2012; teatr.: Reż.: J. Łupinowicz. Suwałki, T. Hybrydowy i Przyjaciele 2016. Druk: „Dialog” 2012 nr 1 s. 5-19. Przedr. w: Dramatopisarki dekady. Kr.; Wwa 2012 s. 132-146 oraz poz. 17.
    Gdyńska Nagroda Dramaturgiczna w 2011.
    Przekł.: niem.: Kaltes Buffet. [Przeł.:] A. Klecha, B. Samborska. Wyst. jako próba czytana: Reż.: B. Baranowska. Berlin, Maxim Gorki Theater 2013, – ros.: Holodnyj bufet. [Przeł.] I. Kisielova. W: Antologia sovremennoj pol’skoj dramaturgii. 2. Moskva 2015.
17. Zimny bufet. Kr.: Panga Pank 2012, 299 s. Dramat Współcz., 37.
    Zawartość: Zimny bufet [poz. 16]; Cukier Stanik [poz. 9]; Eskimos w podróży służbowej [poz. 12]; Fastryga [poz. 10], Pęknięta, obwiązana nitką [poz. 15].
18. Krótka wymiana ognia. [Utwór dramaturgiczny]. „Dialog” 2014 nr 4 s. 21-41.
    Przekłady utworów Z. Rudzkiej w antologiach zagranicznych: bułg.: Naslednici. Antologiâ nova polska dramaturgiâ. [Sofiâ] 2015, – chorw.: Orkestru iza leda. Zagreb 2001, – niem.: Landschaften und Luftinseln. Polnische Erzählungen der Gegenwart. [Oprac.] A. Markiewicz. München 2000; Verwandtschaft ohne Wahl. Fünf prämierte Erzählungen des Deutsche-Welle-Literaturpreises Polen 2003 = Powinowactwo bez wyboru. Pięć opowiadań nagrodzonych w konkursie literackim Deutsche Welle na temat Polski 2003. [Oprac.:] H. Wolan. [Przeł.] F. Kriese. Osnabrück 2004 [tu utwór: Giftfresser = Jadożercy], – ros.: Antologiâ sovremennoj pol’skoj dramaturgii 2. [Przedm.:] R. Pavlovski. Moskva 2015.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2009, 2011.
• Wywiady: Powieść jest mężczyzną. Rozm. D. Nowacki. „Nowy Nurt” 1996 nr 4; Stan łaski. Rozm. J. Nachiło. „Kur. Poranny” 1996 nr 258; Dziwny rodzaj przyjemności. Rozm. A. Kosińska. „Dekada Lit.” 1998 nr 5; Eros, śmierć, literatura. W: P. Czapliński, P. Śliwiński: Kontrapunkt. Rozmowy o książkach. Pozn. 1999; Ciche wędrowanie. Rozm. A. Bebłowska-Bednarkiewicz. „Życie” 2000 nr 64 [dot.: Mykwa]; By aktor miał z czego szyć. Rozm. J. Jaworska. „Dialog” 2008 nr 7/8; Ładne piórka, krew na śniegu. Rozm. J. Jaworska. „Dialog” 2009 nr 6; Niewidzialny terror. Rozm. M. Piejko. „Not. Teatr.” 2009 nr 56/57; Walka starego gorseciarza. Rozm. I. Szymańska. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 162 [dot.: Cukier Stanik]; Trauma rzuca nam rękawicę. Rozm. J. Jaworska. „Dialog” 2011 nr 3; Matecznik: baby. Rozm. J. Jaworska. „Dialog” 2012 nr 1; Własna sygnatura. Rozm. J. Kopciński. „Teatr” 2012 nr 9; Nie dzielę świata na sacrum i profanum. Rozm. A. Bienias. „Fraza” 2013 nr 3; Strzelaj albo nie pisz! Rozm. J. Jaworska. „Dialog” 2014 nr 4.

• LP XX w. (A. Górnicka-Boratyńska).

Ogólne

• M. ORSKI: Jądro ciemności Zyty Rudzkiej. W tegoż: Lustratorzy wyobraźni, rewidenci fikcji. Wwa 2003.
• M. JENTYS: Najpiękniejszy obraz światła. O pisarstwie Zyty Rudzkiej. „Migotania, Przejaśnienia” 2007/2008 nr 4, przedr. w tejże: Argonauci naszych czasów. Tor. 2009.
• M. MIZURO: Brutalna i czuła. „Dialog” 2008 nr 7/8.
• J. PUZYNA-CHOJKA: Gry (nie)pamięci Zyty Rudzkiej. „Przestrzenie Teatru” 2012 nr 9.
• A. ZALEWSKA-UBERMAN: Retropatia. „Dialog” 2012 nr 1.
• M. BOCZKOWSKA: Eskapada z muzeum prozy. O twórczości Zyty Rudzkiej. W: Skład osobowy. Szkice o prozaikach współczesnych. Cz. 1. Katow. 2014.
• B. POPCZYK-SZCZĘSNA: Doświadczenie – powtórzone. Strategie reprezentacji świata w wybranych dramatach Artura Pałygi i Zyty Rudzkiej. W: Dramat i doświadczenie. Katow. 2014. Pr. Nauk. UŚl. w Katow, 3156.

Białe klisze

• T. OLSZEWSKI: Magma. „Nowe Książ.” 1990 nr 9.
• T. KOMENDANT: Zastane. „Twórczość” 1993 nr 9.
• M. KANABRODZKI: Ewangelia Adama Kadmana. „Tytuł” 1994 nr 2.
• M. ORSKI: Marionetki nowoczesnej cywilizacji. „Odra” 1994 nr 11.
• W. RATAJCZAK: Starsi panowie dwaj i ich ulubienica. „Czas Kult.” 1994 nr 4.
• K. PACZUSKI: Metafizyczny dreszcz. „Akcent” 1995 nr 2.
• M. RABIZO-BIREK: Poematy cielesności. Proza Zyty Rudzkiej i Grzegorza Strumyka. „Twórczość” 2001 nr 6, przedr. w: Między słowem a ciałem. Bydg. 2001.
• B. WITOSZ: Kobieta w literaturze. Katow. 2001, passim [dot. także: Pałac Cezarów].

Uczty i głody

• P. CZAPLIŃSKI: Alegorie wygnania. „Tytuł” 1996 nr 3.
• M. KRASSOWSKI: Kolejna prowokacja. „Wiad. Kult.” 1996 nr 18.
• D. NOWACKI: (Nie)nasycenie. „Kresy” 1996 nr 26.
• A. STACHOWIAK: Zyta uwodzicielka. „FA-art” 1996 nr 2.
• P. ŚLIWIŃSKI: Psycho-machina. „Res Publica Nowa” 1996 nr 5.
• M. RABIZO-BIREK: Architektura secesji. „Twórczość” 1997 nr 10 [dot. także: Pałac Cezarów].

Pałac Cezarów

• A. WIEDEMANN: Zyty Rudzkiej – mała medytacja nad fragmentem powieści „Pałac Cezarów”. „Nowy Nurt” 1996 nr 4, polem.: M. RABIZO-BIREK. Tamże 1996 nr 7.
• H. GOSK: Pierwotność. „Nowe Książki” 1997 nr 7.
• A. GÓRNICKA-BORATYŃSKA: Metafora Afryki. „Res Publica Nowa” 1997 nr 10.
• S. MELKOWSKI: Józefina de la Pologne. „Wiad. Kult.” 1997 nr 32.
• D. NOWACKI: Do trzech razy sztuka. „FA-art” 1997 nr 2/3.
• M. RABIZO-BIREK: Architektura secesji. „Twórczość” 1997 nr 10 [dot. także: Uczty i głody].
• K. UNIŁOWSKI: Afrykańskie podróże. W tegoż: Skądinąd. Bytom 1998 [dot. także: T. Małyszek: Światłość i cień].
• B. WITOSZ: Kobieta w literaturze. Katow. 2001, passim [dot. także: Białe klisze].
• B. ZADURA: Cząstka wielkiej otchłani. W tegoż: szkice, recenzje, felietony. T. 2. Wr. 2007.

Mykwa

• Z. MOKRANOWSKA: Jak (wy)myśleć (ić) „Mykwę”? „FA-art” 2000 nr 1-2.
• D. NOWACKI: Zwycięstwo ducha. „Nowe Książ.” 2000 nr 4.
• M. RABIZO-BIREK: Oczyszczenie. „Twórczość” 2000 nr 10.
• J. WILENGOWSKA: Brzydkie geny, ładny język. „Portret” 2000 nr 10.
• M. WITKOWSKI: Sprawa Rudzkiej. „Studium” 2000 nr 2/3.
• Zob. też Wywiady.

Ślicznotka doktora Josefa

• M. CUBER: Wszyscy pomrzemy. „Nowe Książ.” 2006 nr 9.
• B. DARSKA: Blisko śmierci przez całe życie. „Kresy” 2006 nr 4.
• M. JENTYS: Nietykalni, niewidzialni. „Twórczość” 2006 nr 10.
• A. MORAWIEC: Ślicznotka Hauptsturmführera Mengelego. O krytycznej powieści Zyty Rudzkiej. „Er(r)go” 2007 nr 1.
• M. ORSKI: Dryfując w gorączce powietrza. „Odra” 2007 nr 1, przedr. w wersji zmien. w tegoż: Opowieści dla dorosłych i opowiastki dla niedorosłych. Wr. 2010.
• A. CZYŻAK: Wszystko o ślicznotkach – o „Ślicznotce doktora Josefa” Zyty Rudzkiej. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2008 t. 14/15.
• B. DARSKA: Między etyką a estetyką – ciało doświadczone, ocalone czy obrzydliwe? Pisanie o starości w literaturze najnowszej. Ocalenie, czyli ciało zapisane. W: Nowe dwudziestolecie. Pozn. 2011.
• E.-M. HIEMER: About Zyta Rudzka’s „Ślicznotka doktora Josefa”. W: The Holocaust in the central European literatures and cultures since 1989. Stuttgart 2014.

Cukier Stanik

• A. UŚCIŃSKA: Szczęście – sprawa bardzo higieniczna. „Teatr” 2010 nr 10 [rec. teatr. wyst. w Laboratorium dramatu].
• Zob. też Wywiady.

Fastryga

• M. CHLASTA-DZIĘCIOŁOWSKA: „Niepamięć zbiorowa”. O dramatach: Jarosława Kamińskiego „Czystka”, Artura Pałygi „Żyd”, Zyty Rudzkiej „Fastryga”, Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk „Burmistrz”. „Not. Teatr.” 2009 nr 56/57.
• R. PAWŁOWSKI: Komandosi i inni, czyli teatr o Marcu. „Not. Teatr.” 2009 nr 56/57.
• K. ADAMCZAK: Ästhetik des (sekundären) Bildes in neuesten polnischen Dramen Zyta Rudzkas „Fastryga” und Artur Pałygas „Żyd”. W: The Holocaust in the central european Literatures and Cultures: Problems of Poetization and Aesthetization/Der Holocaust in den mitteleuropäischen Literaturen und Kulturen: Probleme der Poetisierung und Ästhetisierung. Stuttgart 2016.
• Zob. też Wywiady.

Pęknięta, obwiązana nitką

• J. KOPCIŃSKI: Biedne krokodyle. Dramaturgia sygnałów Zyty Rudzkiej. „Dialog” 2011 nr 3.
• TEGOŻ: Podmiot w nowym dramacie: ponad głowami bohaterów. W: Dramat w tekście: tekst w dramacie. Wwa 2014 [dot. też: M. Sikorska-Miszczuk: Popiełuszko; A. Pałyga: W środku słońca gromadzi się popiół].

Krótka wymiana ognia

• J. BOROWICZ: W objęciu trupów; J. SOBOLEWSKA: Ogniem i wkurzem. „Dialog” 2014 nr 4.