Ewa SONNENBERG
ur. 1967
Podpisywała utwory także dwoma imionami: Ewa Joanna.
Poetka, prozaik.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzona 30 marca 1967 w Ząbkowicach Śląskich; córka Michała Sonnenberga, inżyniera górnika, i Wandy z domu Żurek, nauczycielki języka angielskiego. W 1974–86 pobierała naukę w szkole muzycznej I i II stopnia w Legnicy. Od 1982 uczęszczała jednocześnie do I Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Lubinie; w 1986 otrzymała maturę. Następnie studiowała na wydziale instrumentalnym (kierunek fortepian) Akademii Muzycznej im K. Lipińskiego we Wrocławiu; w 1992 uzyskała magisterium. Debiutowała w 1986 wierszami pt. Pora wieczoru, inic. Przeglądam szklane okienka, opublikowanymi na łamach „Konkretów” (nr 26), a nagrodzonymi w konkursie redakcji tego czasopisma i „Akcentów” oraz Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej. Za właściwy debiut uważa wiersze pt. Dziewczyna z zapałkami, Gioconda, Erotyk, Aktorka, ogłoszone w 1992 w piśmie „Format” (nr 3/4). Utwory poetyckie i prozę ogłaszała następnie na łamach, m.in.: „FA-artu” (1992–94, 1999–2000), dodatku literackiego torontońskiej „Gazety”, „Listu Oceanicznego” (1994–97), „Metafory” (1994–97), „Pomostów” (1997–2005, 2008–09, 2014), „Kwartalnika Artystycznego” (od 1998, z przerwami, tu w 2014 nr 1, 3 cykl pt. Przewodnik liryczny po Europie). W 1994 otrzymała Nagrodę Młodych im K. Janickiego. W 1994–96 uczęszczała na Studium Literacko-Artystyczne przy Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego (UJ); w 1995–2008 była członkiem redakcji związanego z nim dwumiesięcznika „Studium”, a w 2005–08 prowadziła tam warsztaty poetyckie. Wchodziła w skład redakcji pism „Nowy Nurt” (1994–95) i „Rita Baum” (1998–2008). W 1998 przebywała na stypendium Fundacji Kultury Niezależnej w Paryżu. W tymże roku została członkiem SPP (w 1998–2004 Oddziału Wrocławskiego, w 2004–14 Krakowskiego, a następnie znowu Wrocławskiego). Dwukrotnie była stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2001, 2008). W 2002–10 mieszkała w Krakowie. Od 2002 studiowała filozofię na UJ w Krakowie; w 2008 obroniła tam pracę magisterską. Brała udział w wielu krajowych i międzynarodowych spotkaniach i festiwalach poezji (m.in. w 41. Międzynarodowym Kongresie Pisarzy w Belgradzie); często na wieczorach poetycko-muzycznych prezentowała swoje wiersze, akompaniując sobie na fortepianie. W 2008 prowadziła warsztaty poetyckie na Uniwersytecie Wrocławskim. W tymże roku przebywała na szwedzkim stypendium literackim w Baltic Center for Writers and Translators w Visby (Gotlandia). Otrzymała m.in. nagrodę dla najlepszego poety na IX Międzynarodowym Festiwalu Poetyckim w Skopje (2008), i Nagrodę Literacką Czterech Kolumn za całokształt twórczości w Lutyni pod Wrocławiem (2012). Mieszka we Wrocławiu.
TWÓRCZOŚĆ
1. Wiersze. Wr.: Akad. Muzycz. 1989, 22 s.
2. Hazard. [Wiersze]. Red. i kompozycja zbioru: M. Garbala. Wr.: Astrum 1995, 80 s. Poeci Przyszłości.
Nagroda im. G. Trakla w 1996.
3. Kraina tysiąca notesów. (Zwierzenia Lindsaya Kempa). [Wiersze]. Dzierżoniów: Obok 1997, 45 s.
4. Planeta. [Wiersze]. Katow.: Tow. Zachęty Kultury 1997, 39 s.
5. Smycz. [Wiersze]. Wr.: Astrum 2000, 72 s.
6. Płonący tramwaj. [Wiersze]. Kr.: Zielona Sowa; Studium Lit.-Artyst. przy Inst. Filologii Pol. UJ 2001, 69 s. Bibl. Pis. Lit.-Artyst. „Studium”, t. 37.
7. Lekcja zachwytu. [Wiersze]. Kr.: Zielona Sowa; Studium Lit.-Artyst. przy Inst. Polonistyki UJ 2005, 39 s. Bibl. Pis. Lit.-Artyst. „Studium”, t. 78.
8. Encyklopedia szaleńca. [Miniatury literackie]. Wr.: Stow. Kult.-Artyst. „Rita Baum” 2006, 22 s. Bibl. Rity Baum.
9. Paź królowej. Bajka dla zakochanych. [Powieść]. Kr.: WiR Partner 2006, 93 s.
10. Pisane na piasku = Written on sand. [Wiersze]. Przeł. K. Jakubiak. Kr.: Korporacja Ha!art 2007, 105 s. Ser. Poetycka.
Tekst w jęz. pol. i ang.
11. Rok ognistego smoka. [Wiersze]. Kr.: Księg. Akademicka 2009, 98 s. Krak. Bibl. SPP, t. 2.
12. Wiersze zebrane. Wr.: Stow. Kult.-Artyst. „Rita Baum”. 2014, 522 s. Bibl. Rity Baum.
Tu także art. M. Czerwińskiego: Kontrapunkty melancholii. O poezji E. Sonnenberg.
13. Hologramy. [Wiersze]. Pozn.: Woj. Bibl. Publiczna i Centrum Animacji Kultury 2015, 118 s.
Finalistka Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” w 2016.
14. Obca. [Proza poetycka]. Szczec.; Bezrzecze; Wydawn. Forma; Szczec.: Fundacja Literatury im. H. Berezy 2015, 185 s. Forma, 21.
15. Moi papierowi kochankowie. [Eseje]. Wr.: Stow. Kult.-Artyst. „Rita Baum”; Biuro Festiwalowe Impart 2016, 119 s. Bibl. Rity Baum
16. Wiersze dla jednego człowieka. [Wiersze]. Szczec.: Forma 2017, 77 s. 15 Piętnastka
Wyd. jako dokument elektroniczny: Szczec.: Forma 2017, pliki w formacie PDF.
Wybory wierszy w przekł.: maced.: Spowiedź. [Przeł.] R. Jacev. Skopje 2009. – serb.: Imperija suze. [Wybór i przekł.:] B. Rajčić. Beograd 2006. Wyd. 2 tamże 2017.
Przekłady utworów E. Sonnenberg w antologiach zagranicznych, m.in.: ang.: New European poets. [Red.:] W. Miller, K. Prufer. Minneapolis 2008; Scattering the dark. An anthology of Polish women poets. [Wybór i red.:] K. Koracik. Buffalo, New York 2015; With our eyes wide open. New Mexico 2014, — hind.: Aria. [Przeł.] S. Sen. India, England 2009. – hiszp.: Poesía a contragolpe. [Wybór i przekł.:] A. Murcia, G. Beltrán, Xavier Farré. Zaragoza 2012; El cerezo crece… [Red.:] J. Guatelli-Tedeschi, J. Nawrot, M. Sosiński. Grenada. Kr. 2015. – niem.: Am Rande des Himmels. Junge Autoren aus Deutschland und Polen = Na skraju nieba. Młodzi autorzy z Niemiec i z Polski. [Koncepcja i red.:] P. Grosz. Berliner Festspiele; Mainz 1995; Das Unsichtbare lieben. Neue polnische Lyrik. Anthologie = Kochać to, co niewidzialne. Nowa poezja polska. Antologia. [Wybór i posł.:] D. Danielewicz-Kerski. [Przedm.:] A. Zagajewski. [Przekł.:] H. Bereska [et al.]. Köln [1998]; Ein Kiosk mit Elf Millionen Nächten. Gedichte. [Oprac.:] A. Becker. Bremen 2008, — ros.: Pol’skie poetessy. [Oprac. i przekł.:] N. Astaf’eva. Sankt Petersburg 2002; Było, jest, będzie. Moscow 2009 [?]; Sdelano v Pol’še, vek — XX. [Wybór i przekł.:] A. Bazilevskij. Moskva 2009. – serb.: Stane pripravnosti. Pregled savremene polske poezije. Generacija BruLiona i noviji autori. [Wybór i przekł.:] A. Šaranac. Beograd 2010; Moj poljski pesnički XX vek. [Oprac.:] B. Rajčic. Beograd 2012, — słoweń.: Akslop poljska nazaj. Antologija novejše poljske poezije. [Oprac.:]. P. Čučnik. Ljubljana 2005, — szwedz.: [Sjutton] 17 polska poeter. [Red.:] I. Grönberg. Stockholm 2003; Jag i första och sista person. 20 polska kvinnliga poeter. [Red.:] I. Grönberg, S. Ingvarsson. Stockholm 2008; R. Ingbrant: Kvinnligt och manligt i Polen. Två studier om genus, kultur och politik. Stockholm 2013 [tu dodatek z tekstami omawianych utworów], — tur.: Wiersz Istambulu. Poeci świata. Istambuł. 2013?, — węgier.: A csend visszhangjai. Lengyel költők a XX. és XXI. század fordulóján. [Red. i przekł.:] G. Cséby. Keszthely 2010.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2015.
Autor o sobie: Pisanie jest modne. E. Sonnenberg o sobie. Spisał L. Pułka. „Gaz. Dolnośl.” 1997 nr 100.
Wywiady: Poezja to ulica jednokierunkowa. Rozm. P. Bohdanowicz. „Nowy Nurt” 1994 nr 16; Literaci z Dolnego Śląska. Z moich wierszy odeszły prostytutki. Rozm. I. Michalewicz. „Sł. Pol.” 1998 nr 234; Komforty psychiczne są mi obce. Rozm. S. Bereś. Oprac. J. Orłowska. „Gaz. Dolnośl.” 2000 nr 115; Szepty i krzyki. Rozm. E. Zdanowicz. „Opcje” 2006 nr 1; „Lubię romansować z tą damą”. Rozm. P. Kaczorowski. „Nowa Okolica Poetów”. 2008 nr 1/2; Każdy człowiek rodzi się mistrzem lub uczniem. Rozm. M. Matuszewska. „Polska. Gaz. Wroc.” 2014 nr 216; Moja poezja jest z kraju, którego jeszcze nie ma. Rozm. M. Czerwiński. „Rita Baum” 2014 nr 32; W harmonii z zachwytem. Rozm. J. Tomska. Powst. ok. 2005 [on-line] [dostęp 2 czerwca 2015] [dot.: Lekcja zachwytu]; Rozmowa z E. Sonnenberg z okazji wydania jej nowego zbioru poetyckiego pt. Pisane na piasku = Written on sand. Rozm. T. Charnas. Powst. ok. 2007 [on-line] [dostęp 2 listopada 2015]; Słońce nie zachodzi na zawsze. Rozm. A. Grzegorzewska. „Pomosty” 2015 [t.] 20; Pisanie jest aktorstwem. Rozm. B. Klimowicz. [on-line] [dostęp 21 czerwca 2016]. Dostępny w Internecie: http://www.literackapolska.pl/rozmowy/236–2/; Wielowątkowa rozmowa z Ewą Sonnenberg. Rozm. P. Kaczorowski. [on-line] [dostęp 21 czerwca 2016].
Ogólne
M. KISIEL: Lęk, który kłamie; Gra o poezję; Życie. W tegoż: Świadectwa, znaki. Katow. 1998.
J. BIELSKA-KRAWCZYK: Ewa — czyli ja, kobieta, Żydówka. (Kilka słów o poezji E. Sonnenberg). „PAL Prz. Artyst.-Lit.” 1999 nr 1/2.
M. CYRANOWICZ: Planeta Sonnenberg. „FA-art” 1999 nr 1.
M. JAROS-KROPIDŁOWSKA: Wielkie znużenie i poszukiwanie nowych syntez. „Twój Styl” 2000 nr 1.
M. WITKOWSKI: Kurwy i Giocondy. O poezji E. Sonnenberg „Studium” 1999/2000 nr 6/1.
J. ŁUKASIEWICZ: Gonitwa słów Sonnenberg. W tegoż: Ruchome cele. Wwa 2003.
A. GALANT: Seksowne granice tekstu: Sonnenberg, Filipiak, Iwasiów. „FA-art” 2004 nr 1.
I. IWASIÓW: Jaka to planeta? W tejże: Parafrazy i interpretacje. Szczec. 2004.
M. RABIZO-BIREK: Młodej poezji lat dziewięćdziesiątych liryki zaangażowane. „Teksty Drugie” 2004 nr 3 [dot. m.in. E. Sonnenberg].
A. BARTOSIEWICZ: Poetycki portret Androgyne w twórczości Ewy Sonnenberg. „LiteRacje” 2005 nr 2.
M. TABACZYŃSKI: E. Sonnenberg, czyli czułość. „Kraków” 2008 nr 1.
M. CZERWIŃSKI: Kontrapunkty melancholii. O poezji E. Sonnenberg. W: W kręgu melancholii. Opole 2010, przedr. zob. Twórczość poz. 12.
K. ZDANOWICZ-CYGANIAK: Obce. Reaktywacja. Szkice. Katow. 2013, passim.
G.L. KAMIŃSKI: Ars poetica E. Sonnenberg „Pomosty” 2014.
E. DOBNER: Estetka i/lub feministka ?. O przemianach wzorców erotycznych w twórczości E. Sonnenberg. W: Seksualność w najnowszej literaturze polskiej. Tor. 2015 [dostępny w Internecie: http://docplayer.pl/5776382-Seksaulnosc-w-najnowszej-literaturze-polskiej.html].
B. ROGATKO: Z listów do Son i od Son. „Elewator” 2016 nr 3.
Wiersze
K. ŚWIERKOSZ: Istnieje tylko przeźroczystość. „Gaz. Młodych” 1989 nr 79/80.
Hazard
M. BOCIAN: Tęsknota za czymś, co nie ma imienia. „List Oceaniczny”, Toronto 1996 nr 36.
W. BROWARNY: Lustro i metafora. „Dykcja” 1996 nr 2.
M. CISŁO: Sonoryzm i Verdi. „Studium” 1996 nr 4.
M. KISIEL: Starty i falstarty. Gra o poezję i życie. „Śląsk” 1996 nr 6.
P. ZAZULA: Poezja kresu. „Dykcja” 1996 nr 3/4, toż „Arkusz” 1996 nr 9.
D.T. LEBIODA: Mała dziewczynka. „Metafora” 1997 nr 29/30.
K. MALISZEWSKI: Korytarz. „Opcje” 1997 nr 1.
J. STYCZEŃ: Kto kryje się w tym zwierciadle. „Kwart. Artyst.” 1997 nr 3.
K. MALISZEWSKI: Sonnenberg. Bluźnierstwa feministki. W tegoż: Zwierzę na J. Wr. 2001.
Kraina tysiąca notesów
I. FILIPIAK: Kraina tysiąca płci. „Res Publica Nowa” 1997 nr 11.
M. MIZURO: Próbka perfum dla Lindsaya Kempa. „Dykcja” 1997 nr 7/8.
D. MUSZER: Sfermentowana foka albo homoseksualny dandys w cudzysłowie. „Topos” 1997 nr 3.
M. PISARSKI: Choinka z klocków lego. „Czas Kult.” 1997 nr 5/6.
P. ZAZULA: Cyborgowie są zmęczeni. „Studium” 1997 nr 7/8.
Z. BARAN: Maski E. Sonnenberg „Twórczość” 1998 nr 2.
T. BOŁDAK-JANOWSKA: Czy się stoi, czy się, czyli: kurę bardzo ja. „Portret” 1998 nr 7.
L. SZARUGA: Świat poetycki. „Zesz. Lit.” 1999 z. 6.
Planeta
W. BROWARNY: Planeta kobiet. „Rita Baum” 1998 nr 1.
A. KASPERCZAK: Na planecie hazardzistki. „Dykcja” 1998 nr 9/10.
Smycz:
(poz. 5): A. KAŁUŻA: Skazana na bunt. „Śląsk” 2001 nr 10.
J. PAŁACH: Cóż po poecie, czyli o sposobach nieistnienia. „Nowe Książ.” 2001 nr 4.
Płonący tramwaj
A. KAŁUŻA: Gorączka i wiersze. „Akcent” 2001 nr 4.
J. MUELLER: E. Sonnenberg antykoncepcja. „Pogranicza” 2001 nr 4.
M. BOCIAN: W skardze pobrzmiewa tęsknota za lepszym. „Akant” 2002 nr 4.
J. JEŚWIŁ: Wcielenia E. Sonnenberg. „Pogranicza” 2002 nr 1, toż „Pomosty” 2001/2002.
Lekcja zachwytu
P. URBANIAK. „Odra” 2006 nr 7/8.
Paź królowej
K. ZDANOWICZ-CYGANIAK: Jak zużyty cartridge. „Opcje” 2006 nr 3.
Pisane na piasku = Written on sand
K. PAWLUŚ: Zaczarowanie świata w poezji E. Sonnenberg. „Tekstualia.” 2008 nr 4.
J. ŁUKASIEWICZ: Maski ze zdań. „Odra” 2008 nr 5 [dot. m.in. E.Sonnenberg].
M. PARULSKI: Między lekturą i byciem. „Dekada Lit.” 2008 nr 4.
Zob. też Wywiady.
Rok ognistego smoka
J. SARNECKA: Niepoznawanie nicości. „Lampa” 2010 nr 1/2.
T. TOBIASZ: Do-pełnienie. „Dekada Lit.” 2010 nr 4/5.
M. MOSAKOWSKA: „Rok ognistego smoka” E. Sonnenberg jako dialog między wartościami z kręgu kultury europejskiej a dalekowschodnią wrażliwością i filozofią. „Konteksty Kult.” 2013 nr 10.
Wiersze zebrane
J. SKURTYS: Drenaż. „Odra” 2014 nr 9.
Hologramy
M. DWOREK: Zakatowanego nie interesuje świat. „Elewator” 2015 nr 1.
M. PIECZARA-ŚLARZYŃSKA: Czasoprzestrzeń powiązań międzyludzkich. „Twórczość” 2017 nr 10 [dot. też: Wiersze dla jednego człowieka].
Obca
J. BURNATOWSKI: Przetrzymać duchowe napięcie. „Nowe Książ.” 2016 nr 1.
Wiersze dla jednego człowieka
M. PIECZARA-ŚLARZYŃSKA: Czasoprzestrzeń powiązań międzyludzkich. „Twórczość” 2017 nr 10 [dot. też: Hologramy].