GRÓJECKA 81 (bunkier „Krysia”)

Emanuel Ringelblum

JA, VI A (list z 6 I 1944 do Adolfa i Basi Bermanów )

„Co się tyczy p. Krysi [bunkra przy Grójeckiej 81], to sytuacja jej wygląda następująco: na 28 m kw. – 38 ludzi. Prycz jest 14, na których sypia 34 osób, tzn. na niektórych pryczach bardzo ciasnych po 3 osoby (my z Jurkiem – on śpi u nóg), 4 pozostałe osoby śpią na rozstawionych łóżkach polowych, względnie kojkach. Gdybyście przyszli Wy – miejsce musiałoby się znaleźć i znalazłoby się, tylko że nie byłoby wygodnie. Musiałaby jedna osoba spać na stole, a druga z nami lub z Pas. [Markiem Passensztajnem], względnie Mełm. [Itką Lazar-Melman]. Aprowizacja niezła, ale ciasnota nie do opisania. W dodatku pchły, pluskwy. Piszę Wam to wszystko dlatego, że szef zażąda z góry dużej sumy, prawdopodobnie 20–30 [tys. zł], a o zwrocie nie ma mowy. Dużym plusem jest możność przebywania przez cały dzień i nocą na świeżym powietrzu, to jest niesłychany plus, który równoważy braki i ciasnotę. Ja przebywam przez 8-10 godzin na powietrzu. Informuję dlatego tak szczegółowo, żebyście o wszystkim dokładnie wiedzieli. My byśmy bardzo chcieli być z Wami, toby nam dało dużo otuchy, a i Wy po kilku dniach byście się przyzwyczaili do naszych warunków. Tylko pierwsze dni są okropne, a potym wszyscy się przyzwyczaj[aj]ą, a nawet mają humor.” (s. 300)