Iwona SMOLKA
ur. 1944.
Pełna forma nazwiska: Smolka-Łastik.
Pseud. i krypt.: I.S.; Inga; Maria Jarota; Wiktor Issa; – wspólnie z Tomaszem Jastrunem: A; – wspólnie z J. Maciejewskim, J. Markiewiczem, A. Osęką: A.B.C.D.E.F.K.L.; – wspólnie z A. Wirpszą: I.L.M.P.
Krytyk literacki, prozaik.
Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)
BIOGRAM
Urodzona 21 stycznia 1944 w Warszawie; córka Jerzego Smolki, farmaceuty, i Marii z domu Artwich, urzędniczki. Od 1957 uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego nr 32 we Włochach pod Warszawą (obecnie dzielnica Warszawy); maturę zdała w 1961. Następnie studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim; w 1967 uzyskała magisterium. Od 1966 pracowała jako urzędniczka w Biurze Wydawnictw Składnicy Księgarskiej. Debiutowała w 1968 recenzją tomu Z. Jerzyny Realność pt. Poezja poszukująca, zamieszczoną w „Twórczości” (nr 7); z pismem tym współpracowała następnie jako krytyk literacki. Liczne omówienia, głównie poezji współczesnej, publikowała w tym czasie także w „Poezji” (1969-72), „Współczesności” (1969-71), „Literaturze” (1972-80), „Nowych Książkach” (od 1977). W 1975 podjęła pracę w redakcji Publicystyki Kulturalnej Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia (PR). W 1979 została członkiem ZLP. W 1981-89 była współzałożycielką i współredaktorką niezależnego pisma literackiego „Wezwanie”, drukowała też w innych czasopismach ukazujących się w drugim obiegu: „Obecność” i „Wybór”. Od 1981 publikowała recenzje nadto w „Przeglądzie Powszechnym i „Więzi”. Współpracowała też z Radiem Wolna Europa i brytyjskim radiem BBC. W 1983 została przeniesiona do redakcji literackiej Programu I PR. W 1989 została członkiem SPP (wiceprezes w 1996-99), a w 1991 członkiem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W 1990 objęła kierownictwo redakcji Publicystyki Kulturalnej Programu II PR i od tegoż roku prowadziła audycję Tygodnik Literacki. Opracowywała dokumentalne słuchowiska poświęcone literaturze polskiej, prowadziła cykle autorskich audycji radiowych: Książki, które na was czekają, Ojcowie duchowi XX wieku, Dziedzictwo Biblii, Północ Poetów, Poetyckie Prezentacje, Spotkania Poetów. W 1991 otrzymała nagrodę Złoty Mikrofon, przyznawaną przez Polskie Radio i Nagrodę Fundacji Polcul (Australia). W 1994 została członkiem Polskiego PEN Clubu (skarbnik w 2001-07, od 2012 wiceprezes). W 1999-2004 pełniła obowiązki zastępcy dyrektora Programu II PR. Po przejściu na emeryturę w 2004 kontynuowała współpracę z Polskim Radiem. W 2005 zaczęła publikować recenzje także w „Dekadzie Literackiej”, „Tekstualiach” i „Nowej Polszy”. Weszła w skład rady redakcyjnej kwartalnika „Wyspa”. Otrzymała m.in. Honorową Nagrodę Polskiego Radia (2001) oraz Honorowe Wyróżnienie przyznane przez Kapitułę Nagrody im. W.S. Reymonta (2007). Weszła w skład jury Nagrody Mediów Publicznych „Cogito” (w 2008), Nagrody Literackiej Nike (2010-12), Nagrody im. R. Kapuścińskiego (2010 i ponownie w 2012-13) oraz kapituły nagrody Polskiego Radia Złoty Mikrofon (2010-12?). Wyróżniona odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2001), Srebrnym Krzyżem Zasługi (2002) Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014). W 2016 nie przyjęła Srebrnego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
W 1966 wyszła za mąż za Emanuela Łastika, poetę, piszącego pod pseudonimem Emil Laine (zm. 1978); jest matką Wiktora (ur. 1974). Mieszka w Warszawie.
TWÓRCZOŚĆ
- Kamieńska. [Szkic]. Powst. 1983.
Przekł. franc.: [Przeł.] B. Grzegorzewska. Varsovie: Agence des Auteurs 1983, 54 s. Les Écrivains Contemporains Polonais. - Rozpad. [Opowiadania]. [Wwa:] Ofic. Wydawn. „Numer Drugi”* [1983], 92 s. Wyd. nast. Gdańsk: Marabut 1996, 172 s. Piórko.
Wyd. 1. podp. Maria Jarota.
Zawartość: Brama; Stół; Cegła; Słuchawka; Fortepian; Kolejka; Koc; Jezioro; Łóżko; Nóż; Telefon; Tornister; Lampa; Szlafrok; Dziennik; Lustro; Zegarek; Ogród. - Lęki, ucieczki, akceptacje. [Szkice]. Wwa: Czyt. 1984, 183 s.
Zawartość: Wstęp. – „Niech grozy doznam słów”. (Jerzy Liebert – odczytanie postaci); „Wciąż wieczność była z nami”. (Jan Twardowski); Być – to bardzo wiele. (Anna Kamieńska); Pochwała istnienia. (Halina Poświatowska); Stanisław Grochowiak – czyli zgoda na pół; Poezja obsesji. (Jan Bolesław Ożóg); Życia nie jest za dużo. (Marian Grześczak); „Pójdziesz w poprzek jasności”. (Marian Grześczak); Niewiarygodne ciało. (Teresa Ferenc); Pamięć ocalająca. (Jan Śpiewak); Kraina północ. (Edwin Kruk); Prywatna historia ludzkości Krzysztofa Karaska; Organizm zbiorowy. (Ryszard Krynicki); „Z opornej materii co da się zebrać?”. (Czesław Miłosz). - Musisz siebie zjeść. [Powieść]. Wwa: Trio 1996, 144 s.
Wyróżnienie Fundacji Kultury w 1996. - Dziewięć światów. Współczesne poetki polskie. Wwa: Wydawn. IBL 1997, 109 s. IBL PAN.
Zawartość: Słowo wstępne. – Śmiertelne ciało. (Maria Bigoszewska); Prawo do sprzeczności. (Julia Hartwig); Jasność świata. (Anna Kamieńska); „Światło nad wodami”. (Ludmiła Marjańska); „Słowa chcą żyć, nie mówić”. (Krystyna Miłobędzka); Małomówność. (Joanna Pollakówna); „Na dole płomień. W górze płomień”. (Krystyna Rodowska); Wielka Imaginacja. (Adriana Szymańska); Byt ma swoją rację. (Wisława Szymborska). - Dom żywiołów. [Powieść]. Wwa: Sic! 2000, 248 s.
- Mój PEN Club. [Współaut.:] W. Bartoszewski, A. Pomorski. Wwa: Dom Wydawn. PWN 2013, 288 s. Lit. Faktu PWN, Na Dwa Głosy.
Rozmowa I. Smolki i A. Pomorskiego z W. Bartoszewskim o jego działalności w Pol. PEN Clubie. - Rytm twórczego życia. Jubileuszowe rozmowy o literaturze. [Współaut.:] Ż. Nalewajk i re. Kwart. „Tekstualia”. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki 2013, 285 s. + 1 płyta CD.
Zawartość: Temat: Rytm twórczego życia; Zawierzmy kalendarzowi. Wieczór wspomnieniowy poświęcony Zbigniewowi Bieńkowskiemu. – Ekspozycja i kontrapunkt: Świat, język , księga. Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej Leszka Szarugi; Ja – pyłek w oku wszechświata. Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej Adriany Szymańskiej; Bić się czy nie bić? Jubileusz literacki Tomasza Łubieńskiego; Krytyka literacka wielkiego formatu. Jubileusz Tomasza Burka; Wielogatunkowość, polifoniczność, wielopodmiotowość. Jubileusz literacki Mariana Pilota; Beckettowska negacja niczego nie przesądza. Jubileusz literacki Antoniego Libery; Sztuka jest zaklinaniem istnienia. Jubileusz literacki Julii Hartwig; Co przetrwa ustanawiają poeci. Jubileusz literacki Bohdana Zadury; Osobista przygoda duchowa. Jubileusz literacki Hanny Kirchner; Staroświecki meloman. Jubileusz literacki Piotra Wierzbickiego; Wolę czytanie od pisania. Jubileusz literacki Jerzego Pomianowskiego; O potrzebie odnowienia komunikacji. Jubileusz literacki Małgorzaty Baranowskiej. – Koda: Muza na Sadybie. Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej I. Smolki; Ż. Nalewajk: Pochwała wielogłosowości. Posłowie do jubileuszu I. Smolki oraz prowadzonych przez nia rozmów jubileuszowych. - Skarpa. [Powieść]. Ofic. Wydawn. Volumen 2015, 317 s.
Słuchowiska radiowe: Wybieraj pan – sztylet czy trucizna – czyli młodość Aleksandra Dumasa. Cz. 1-2 (cz. 2 pt. Licytacja Monte Christo). Reż.: A. Zakrzewski. Radio 1989. – Przed drzwiami salonu. Cz. 1-2 (cz. 2 pt. Salon zdobyty). Reż.: A. Zakrzewski. Radio 1991. – Znajomy za pięć dwunasta. Radio 1991. – Pejzaż z sosną. Reż.: Z. Dąbrowski. Radio 1994.
Prace redakcyjne
- Antologia wierszy wojennych. Oprac.: I. Smolka, [J. Markiewicz] Jot Em, [L. Szaruga] Spectator. Grafika: [J. Bokiewicz] Be. Wstęp: [L. Szaruga] K. Zawrat. Wwa: NOWA* 1982, 92 s.
I. Smolka podp.: Inga. - Poezja stanu wojennego. Antologia. [Przygot.:] I. Smolka, [J. Markiewicz] Jot Em, [L. Szaruga] Spectator]. London: Puls 1982, 100 s. Puls Publications, 3.
I. Smolka podp.: Inga. - Czarno-białe rysunki. Wybór wierszy. Wyboru wierszy dokonali I. Smolka, P. Matywiecki. Słowo wstępne: I. Smolka. Posł.: T. Gierymski. Il.: M. Ogłaza. Częstochowa: Ośr. Promocji Kultury „Gaude Mater” 1995, 94 s.
- Woroszylski. Wieczór wspomnień. Pod red. I. Smolki. Kr.: Baran i Suszczyński 1997, 56 s.
- J.A. Kobierski: Na ziemi i w niebie. [Wiersze]. Wybór i posł.: I. Smolka. Wwa: PAX 1999, 133 s.
- J. Słowacki: Zachwycenie i inne utwory. Wyboru dokonała i wstępem opatrzyła I. Smolka. Wwa: Anagram 1999, 233 s. Klasyka Poezji Pol.
OPRACOWANIA (wybór)
- Ank. 2011, 2013.
- Wywiad: Czy możliwe jest czytanie bez emocji? Rozm. P. Małochleb. „Nowe Książ.” 2016 nr 4.
- LP XX w. (M. Jentys).
Ogólne
- „Muza na Sadybie”. Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej Iwony Smolki. Dyskusja [z udziałem:] K. Choiński, A. Janko, P. Matywiecki, I. Smolka, J. Górzański, J. Hartwig. „Tekstualia” 2009 nr 1.
Rozpad
- [A. SZYMAŃSKA] asza: Dwa oblicza grozy. „Wezwanie”* 1984 nr 7.
- [R. ZIMAND] R.W.: Całe życie Wilonki. „Kult. Niezal.”* 1984 nr 1.
- I. IWASIÓW: Scalanie. „Nowe Książ.” 1996 nr 11.
- M. BIGOSZEWSKA: Portret podwójny. „Arkusz” 1997 nr 4 [dot. też: Musisz siebie zjeść].
Lęki, ucieczki, akceptacje
- J. DRZEWUCKI: Poezja metafizyczna? „Życie Lit.” 1985 nr 36.
- M. LALAK: Pragnienie dopełnienia. „Nowe Książ.” 1985 nr 4, przedr. w tegoż: Niepokojąca reszta. Szczec. 2004.
- P. SZEWC: Być prawdziwie. „Twórczość” 1987 nr 6.
Musisz siebie zjeść
- M. BARANOWSKA: Dziwny czas lat osiemdziesiątych. „Res Publica Nowa” 1996 nr 7/8.
- A. NASIŁOWSKA: Bez patosu. „Nowe Książ.” 1996 nr 8.
- L. SZARUGA: „I co z tego, że to prawda?” „Kultura”, Paryż 1996 nr 9.
- M. BIGOSZEWSKA: Portret podwójny. „Arkusz” 1997 nr 4 [dot. też: Rozpad].
Dziewięć światów
- P. SZEWC: Tajemnica poetek. „Nowe Książ.” 1997 nr 7.
- A. GÓRNICKA-BORATYŃSKA: Kobiecy zmysł metafizyczny. „Res Publica Nowa” 1998 nr 4.
- B. UMIŃSKA. „Mag. Lit.” 1998 nr 1.
Dom żywiołów
- D. NOWACKI: Reszta jest dopowiedzeniem. „Nowe Książ.” 2000 nr 12.
- A. CZACHOWSKA: O książce „Dom żywiołów” I. Smolki. „Res Publica Nowa” 2001 nr 2.
- I. HRYŃ: Ja mówiąca… prawie bez zacytowań. Na marginesie „Domu żywiołów” I. Smolki. „Pracownia” 2001 nr 2.
- M. KAMIEŃCZYK: Dom pięciu żywiołów. „Opcje” 2001 nr 2.
- A. SZYMAŃSKA: Żywioł nieobecności. „Arkusz” 2001 nr 2.
Mój PEN Club
- [T. FIAŁKOWSKI] Lektor: Ostatni salon. „Tyg. Powsz.” 2013 nr 16.
- P. MAŁOCHLEB: Towarzyszyć następnym pokoleniom. „Nowe Książ.” 2014 nr 8.
- A. PAPIESKA: Wigwam ostatnich Mohikanów? „Nowe Książ.” 2014 nr 1.
Rytm twórczego życia
- P. MAŁOCHLEB: Towarzyszyć kolejnym pokoleniom. „Nowe Książ.” 2014 nr 8.
Skarpa
- M. ORSKI: Familijne i lustracyjne turbulencje. „Nowe Książ.” 2016 nr 4.
- L. SZARUGA: Zaułek Leszka Szarugi. „Borussia” 2016 nr 57 [dot. także: M. Parys: Biała Rika; G. Filip: Miłość pod koniec świata].