LESZNO 56

Basia Temkin-Bermanowa

ONI, II

„(…)przypomniał mi się kochany [Lejb] Szur, który głodując przez cały czas wojny, nie ustawał w gromadzeniu i ratowaniu książek ż[ydowskich]. W swoim mieszkaniu na Lesznie 56, w jednym pokoju, który miał do dyspozycji, bo drugi odnajmował sublokatorom, i w którym spał razem ze swoim przyjacielem Mechlisem, nagromadził kilkanaście tysięcy tomów, z których część pochodziła z resztek rozgrabionych bibliotek Grossera i „Życia”. Książki te były systematycznie palone w piecu przez lokatora, restauratora w Poznaniu, który objął sklep. Trzeba było, żebym ja, aby to autodafe ustało – poprzez interwencję u Weicherta – sprowadziła administratora, a ten dopiero zrobił restauratorowi awanturę, że niszczy książki, na których on zabezpiecza sobie dług komorniany bibliotek. Potem udało się resztę książek z piwnicy wywieźć i Szur i je zabrał do siebie.” (s. 200-201)

ONI, II (zima 1941/42)

„ (…) stary i schorowany, na wpół zagłodzony Mechlis zaczął zimą 1942 roku sporządzać katalog kartkowy biblioteki. Zaczął od poezji ż[ydowskich], których mieli prawie komplet. Nie znając przecież zupełnie prawideł bibliotecznego katalogowania, wiedziony tylko pietyzmem i miłością książek, sporządził go jednak [według] wszelkich prawideł bibliograficznych. Karta katalogowa była odbiciem karty tytułowej, aż do układu graficznego włącznie. Katalog ten, po niewielkich uzupełnieniach, mógł być podstawą do bibliografii poezji ż[ydowskiej] we wszystkich krajach i czasach, bo znajdowały się tam książki z całego świata i z najróżniejszych okresów.

Na wzór jego zaczęłam zbierać materiały do bibliografii ż[ydowskiej] literatury dziecięcej, którą – jeśli dożyję – kiedyś zrobię!

Obaj [Szur i Mechlis] siedzieli przy tych książkach cały dzień w swych wytartych paltach, w nieopalanym pokoju [Leszno 56 -B.K.], pieścili je i ciągle przestawiali i ustawiali. Łóżka swoje wysunęli na korytarz, żeby było więcej miejsca. Mechlis więcej przesiadywał w domu i przyjmował czytelników, Szur latał po różnych przedpokojach, żeby wypętać parę groszy nie dla siebie – na książki. Zasiłki realne, jakieś paczki miodu czy marmolady, to ja załatwiałam dla niego – on na to nie miał czasu.” (s. 202)

Marek Edelman

ONI/JA, V

„Gdy 5-go dnia akcji mija termin dobrowolnego wyjazdu i Niemcy przystępują do „pacyfikacji” tych terenów – napotykają na zdecydowany opór. Niestety nie można tu wykorzystać przygotowanych min, gdyż w całym getcie nie ma już prądu. Następują ciężkie zmagania. Bojowcy zabarykadowani w domach, nie dopuszczają Niemców na teren. I tu walczy każdy dom. Szczególnie zacięte są walki w domach: Nowolipki 41, Nowolipie 64, Nowolipie 67, Leszno 72, Leszno 56.

Na Lesznie 56 Jurek zaskoczony na czujce. Otacza go grupa SS-owców. Rzucają w niego granatem. Jurek lekko łapie granat w powietrzu i w porę, nim rozrywa się – rzuca go w SS-owców. Czterech zginęło.

Szlomo – zastępca komendanta terenu, ranny w rękę, osłania odwrót z domu Nowolipie 72. Nagle wszystko stracone, na wszystko za późno. Są osaczeni.. Szlomo szybko zdejmuje prześcieradło z łóżka i po nim spuszcza na podwórze wszystkich. Jego nie ma kto przytrzymać. Skacze więc szybko z pierwszego piętra.” (s. 60)

Emanuel Ringelblum

ONI, I

„Miesiąc temu przyszli do reb Mendla [Menachem Mendel Kirszenbaum] na Lesznie, zapytali, gdzie ma pieniądze. Szukali i znaleźli.” (t. 29: s. 100)

ONI, II

„[Gitla Lichtensztajn] Żona znanego działacza bundowskiego z Łodzi [Israela Lichtensteina]. Nauczycielka w szkołach CISzO, była kierowniczką kuchni dla dzieci przy ul. Leszno 56. Prowadziła interesujący dziennik o przeżyciach dzieci.” (t.29a: s. 243)