Małgorzata SZEJNERT
Autorka hasła: Maria Kotowska-Kachel

Małgorzata SZEJNERT
Autorka hasła: Maria Kotowska-Kachel

ur. 1936

Pseud.: Beta; Gama; (m.s.); (ms); M. Sz.; Piotr Gasztowt; Regina Biernacka.

Reportażystka, felietonistka.

Zob. też.: TWÓRCZOŚĆ, OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzona 28 kwietnia 1936 w Warszawie; córka Edmunda Szejnerta, nauczyciela języka polskiego, i Reginy z domu Biernackiej. Wczesne dzieciństwo spędziła w Sieradzu. W 1939 przeprowadziła się wraz z rodzicami do Białej Podlaskiej. Tu w 1948–53 uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym Żeńskim im. E. Plater. W 1953 podjęła studia na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego UW. Debiutowała w 1954 wypowiedzią w ankiecie pt. Mój najciekawszy bohater w piśmie studentów Wydziału Dziennikarstwa UW „Sztandar Młodych Dziennikarzy”. W 1956 prowadziła dział kultury w piśmie „Horyzonty”, zamkniętym decyzją władz w 1957. Po ukończeniu studiów w 1958 pracowała w dziale miejskim „Kuriera Polskiego”, a następnie w „Tygodniku Demokratycznym” (publikowała tam po 1960 także jako Regina Biernacka). W 1973 została nagrodzona w konkursie „Polityki” i wydawnictwa Książka i Wiedza na reportaż poświęcony współczesnym robotnikom. W 1974 roku otrzymała główną nagrodę w Turnieju Reporterów organizowanym przez Białostockie Towarzystwo Kultury i czasopismo „Kontrasty”, a w 1976 drugą nagrodę „Życia Literackiego” w konkursie na reportaż pod hasłem „Polaków dzień powszedni”. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych kierowała działem reportażu w tygodniku „Literatura” (teksty podpisywała także krypt. M. Sz.). W tym czasie ogłaszała reportaże w tomikach z serii Ekspres Reporterów,wydawanych przez Krajową Agencję WydawnicząW 1977 za publicystykę społeczną otrzymała nagrodę Klubu Publicystyki Polityczno-Społecznej Zarządu Głównego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. W sierpniu 1980 współredagowała biuletyn strajkowy Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie. Po wprowadzeniu stanu wojennego straciła pracę w „Literaturze”, zatrudniła się wówczas na pół etatu jako urzędniczka w Instytucie Psychoneurologicznym w Warszawie. Współpracowała z pismami ukazującymi się w drugim obiegu, m.in. ze „Spectatorem” (tu podp.: Beta) i „Gazetą Niecodzienną” (tu podp.: Piotr Gasztowt). W 1984 wraz z Tomaszem Zalewskim otrzymała Nagrodę Kulturalną „Solidarności” za wydaną w drugim obiegu książkę Szczecin: grudzień  sierpień  grudzień. W 1984 wyjechała do Stanów Zjednoczonych i podjęła pracę w redakcji nowojorskiego „Nowego Dziennika”. W 1986 powróciła do Polski. W 1989 była współzałożycielką „Gazety Wyborczej” i prowadziła tam dział reportażu. W 2001 przekazała dla Fundacji Batorego darowiznę, z której utworzono Fundusz im. M. Szejnert, dochody z funduszu do 2013 r. przeznaczano na projekty wyrównywania szans edukacyjnych i ochronę zdrowia oraz na pomoc dla osób niepełnosprawnych, a od 2013 r. na dotacje w programie Równe Szanse. Po przejściu na emeryturę w 2004 zajmowała się głównie twórczością literacką. W 2010–13 była przewodniczącą jury nagrody im. R. Kapuścińskiego. W 2012 otrzymała Nagrodę Honorową Stowarzyszenia Krajowego Klubu Reportażu za całokształt dorobku w dziedzinie literatury faktu. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2014) i Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2015). Mieszka w Warszawie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Borowiki przy ternpajku. [Reportaże]. Wwa: LSW 1972, 269 s. Wyd. 2 tamże 1974.
Reportaże ze Stanów Zjednoczonych, m.in. dot. życia Polonii.
2. Ulica z latarnią. [Reportaże społeczne]. Wwa: LSW 1977, 213 s.
Nagroda „Życia Literackiego” w 1978.
3. I niespokojnie, tu i tam. [Reportaże społeczne]. Olsztyn; Białystok: Pojezierze 1980, 228 s.
4. Jeśli się odnajdziemy. [Scenariusz filmowy]. Współaut.: R. Załuski. Reż.: R. Załuski. Ekran. 1983.
5. Szczecin: grudzień — sierpień — grudzień. [Reportaże i wspomnienia]. [Współaut.:] T. Zalewski. Wwa: NOWA* 1984, 337 s. Arch. „Solidarności”. Ser. Relacje i Oprac. Wyd. nast.: [wyd. 2] Londyn: Aneks 1986; wyd. 3 Szczec.: Walkowska Wydawn. 2008, tamże wyd. 4 2012; wyd. 5 Wwa: Nar. Centrum Kultury 2015.
Wyd. jako dokument elektroniczny. Szczec.: Walkowska Wydawn. 2012, pliki w formacie EPUB, MOBI, PDF.
Zawiera: M. Szejnert: Droga; M. Szejnert, T. Zalewski: Sierpień.

6. Sława i infamia. Rozmowa z prof. Bohdanem Korzeniowskim. Londyn: Aneks 1988, 186 s. Wyd. nast.: Wwa: Pokolenie* 1988, 127 s., Ser. Reporterów OKO; [wyd. 2 poszerz.] Kr.: WL 1992, 315 s.
Nagroda Niezależnych Dziennikarzy im. Sz. Konarskiego w 1988.
7. Śród żywych duchów. [Reportaże dot. losów ludzi skazanych na śmierć w okresie PRL-u]. Londyn: Aneks 1990, 396 s. Wyd. 2 Kr.: Znak 2012.
Wyd. jako dokument elektroniczny. Kr.: Znak 2012, pliki w formacie MOBI, EPUB.
Nagroda Pol. PEN Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego (1990), Nagroda miesięcznika „Bestseller” w dziedzinie literatury faktu (1991).

8. Tomasz Tatarczyk. [Katalog wystawy]. Bytom: Muzeum Górnośląskie 1994, 21 s.
9. Czarny ogród. Kr.: Znak; Katow.: M. Katow. 2007, 547 s. Bibl. Katow., 39.
Opowieść reportażowa o katowickich dzielnicach robotniczych — Giszowcu i Nikiszowcu]. – Nagroda „Górnośląskiego Tacyta” (2007), Nagroda im. ks. A. Weltzla (2007), Nagroda Mediów Publicznych „Cogito” (2008), Nagroda „Hanysy 2009” (także za „Wyspę klucz” poz. 10). Nominacje do finału Nagrody Lit. Nike (2008) i Lit. Nagrody Europy Środkowej „Angelus” (2008).
Przekł.: niem.: Der schwarze Garten. [Przeł.] B. Voel¬kel. Potsdam 2015.
Adapt. teatr.: Adapt.: K. Kopka. Reż.: J. Głomb. Wyst. Katow., T. Śląski 2015.

10. Wyspa klucz. Kr.: Znak 2009, 315 s.
Opowieść reportażowa o wyspie Ellis, gdzie znajdowało się centrum dla emigrantów przyjeżdżających do Stanów Zjednoczonych. – W 2010 Nagroda Osobna za twórczość reportażową, przyznana przez jury Nagrody Lit. „Gdynia”, Nagroda „Hanysy 2009” (także za Czarny ogród poz. 19) i nominacja do Nagrody Lit. Nike.
11. Dom żółwia: Zanzibar. [Opowieść reportażowa]. Kr.: Znak 2011, 378 s.
Finalistka Nagrody Lit. Nike (2012).
12. My właściciele Teksasu. Reportaże z PRL-u. Wstęp: M. Szczygieł. Kr.: Znak 2013, 384 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny. Kr.: Znak 2013, pliki w formacie MOBI, EPUB.
Zawiera reportaże z lat 60. i 70.

13. Usypać góry. Historie z Polesia. Kr.: Znak 2015, 398 s.
Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: Znak 2015, plik w formacie PDF.
Nagroda „Odry” w 2016.

Praca redakcyjna

1. Kraj raj. Piszą reporterzy „Gazety”. Wstęp: A. Michnik. Wybór: M. Szejnert. Wwa: Rytm 1993, 358 s.

OPRACOWANIA (wybór)

  • Ank. 2016.
  • Wywiady: Boże, z kim ja pracowałam! Reportaż po polsku. Rozm. L. Ostałowska, „Gaz. Wybor.” 2006 nr 159 dod. „Duży Format” nr 27; Czego się bałaś? Rozm. I. Falkin-Sibiga. „Śląsk” 2008 nr 4 [dot.: Czarny ogród]; Skarb śląskiej pamięci. Rozm. A. Klich. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 221[dot.: Czarny ogród]; Śląsk mnie zadziwia. Rozm. A. Papieska. „Nowe Książ.” 2008 nr 4 [dot.: Czarny ogród]; Mam słowa w palcach a nie w głowie. Rozm. Z. Król. Dwutygodnik.com 2009 nr 1 [dot.: Wyspa klucz]; Nowy lepszy świat. Rozm. M. Spychalski. „Dziennik” 2009 nr 101 [dot. Wyspa-klucz]; Statua Wolności od tyłu. Rozm. K. Janowska. „Polityka” 2009 nr 15; Ellis Island to scena życia. Rozm. J. Kurkiewicz. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 129 [dot.: Wyspa klucz]; Małgorzata Szejnert — reporterka spełniona. Rozm. T. Kaczorowska. „Ciechanowskie Zeszyty Lit.” 2010 nr 12; Historyk bez patentu. Rozm. D. Lis. „Śląsk” 2011 nr 12; Krajobraz po detonacji. Rozm. A. Wójcińska, w tejże: Reporterzy bez fikcji. Rozmowy z polskimi reporterami. Wołowiec 2011, wyd. nast. 2015 [dot.: Wyspa klucz]; Wdzięczność dla żółwia. Rozm. W. Szabłowski. „Gaz. Wybor.” 2011 dod. „Duży Format” nr 39 [dot.: Dom żółwia: Zanzibar]; Żółw a sprawa polska. Rozm. K. Janowska. „Przekrój” 2011 nr 44; Homo sovieticus z Zanzibaru. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 215 [dot.: Dom żółwia: Zanzibar]; A wy czym się martwicie? Rozm. L. Ostałowska „Gaz. Wybor.” 2013 dod. „Duży Format” nr 7 [dot.: My, właściciele Teksasu]; Pejzaż jak wymyty stół. Szejnert opowiada o Polesiu. Rozm. L. Ostałowska. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 53 dod. „Duży Format” nr 9 [dot.: Usypać góry]; Mam zaufanie do swej ciekawości. Rozm. A. Stachowski. „Kult. Liberalna” 2015 nr 353 [on-line] [dostęp 7 stycznia 2015]. Dostępny w Internecie: http://kulturaliberalna.pl/2015/10/13/reportaz-malgorzata-szejnert-rozmowa/; Polesie: kraina otwarta. Z Małgorzatą Szejnert rozmawia D. Lis. „Znak” 2015 nr 6 [dot.: Usypać góry]; Reporter bez klauzuli sumienia. Rozm. G. Jankowicz. „Tyg. Powsz.” 2017 nr 14.

Ogólne

  • A. GALANT: Prowincja i róże. Proza reportażowa Małgorzaty Szejnert. W tejże: Prowincja literatury. Polska proza kobiet po 1956 roku. Szczec. 2013.
  • M. URBANEK: Niezgoda dla niepamięci. „Odra” 2016 nr 6.
  • M. WISZNIOWSKA: Od reportażu społeczno-obyczajowego do opowieści geohistorycznej. Ewolucja prozy Małgorzaty Szejnert. „Konteksty Kultury” 2017 z. 1.

Szczecin: grudzień — sierpień — grudzień

  • grudzień — sierpień — grudzień (poz. 5): [M. KUNOWSKA-PORĘBNA] Hek. „Solid. Naucz.” 1985 nr 37.
  • [U. DOROSZEWSKA] U.D.: Daleko od Warszawy. „Alm. Hum.” *1987 nr 6.

Sława i infamia

  • [Fik M.] J. LERSKA: Sława i infamia wg profesora B. Korzeniowskiego. „Kult. Niezal.”* 1988 nr 46.
  • J. TRZNADEL: Teatr, honor i plama. „Kult. Niezal.”* 1988 nr 46.
  • S. FRĄCKOWIAK: Najstarszy, najpiękniejszy teatr. „Czas Kult.” 1990 nr 13/14.

Śród żywych duchów

  • T. ŁUBIEŃSKI: Antygona po polsku. „Tyg. Solidarność” 1991 nr 14.
  • K. MASŁOŃ: Spisywanie czynów i rozmów. „Rzeczpospolita” 1991 nr 36.
  • A. BAGŁAJEWSKI: „Śród żywych duchów” albo o mariażu (udanym) reportażu z literaturą. „Kresy” 1992 nr 11.
  • J. GARLIŃSKI: Symbol ponurych zbrodni. „Tydzień” 1993 nr 20.
  • K. KUBISIOWSKA: Antygona na Powązkach. „Tyg. Powsz.” 2012 nr 44.
  • P. LIPIŃSKI: Powrót żywych duchów. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 189.

Czarny ogród

  • A. KLICH: Ślązak mówi: Jo to smola. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 283.
  • A. JACH: Niepraktyczne fantazje o przestrzeni. „Res Publica Nowa” 2008 nr 4.
  • A. MATEJA: Krzyk białych filiżanek. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 8.
  • M. MIZURO: Ślązaczka z zachwytu, „Odra” 2008 nr 9.
  • F. NETZ: Wielka księga Ślązaków. (O Małgorzacie Szejnert). W tegoż: Ćwiczenia z wygnania. Mikołów 2008.
  • A. POCHŁÓDKA: Glikauf. „Dekada Lit.” 2008 nr 4.
  • M. RADZIWON: Mozaika ze śląskich losów. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 143.
  • M. SPYCHALSKI: Ożywianie zabetonowanego ogrodu. „Dziennik” 2008 nr 264.
  • L. SZARUGA: Inne historie. „Borussia” 2008 nr 42.
  • B. WIDERA: Tajemniczy ogród Małgorzaty Szejnert. „Śląsk” 2008 nr 1.
  • H. WANIEK: W śląskich plewach. Więź 2008 nr 4/5.
  • B. WIDERA: Giszoniada. „Śląsk” 2008 nr 3.
  • J. ŁOPUSIŃSKA: Czarne perły w czarnym ogrodzie. „Wyspa” 2009 nr 1.
  • K. UNIŁOWSKI: Czarny ogród, czyli maszyna do mieszkania. „Opcje” 2010 nr 2, przedr. w tegoż: Prawo krytyki. Kat. 2013.
  • B. DARSKA: „Początek temu dał Adam”. W tejże: Pamięć codzienności, codzienność pamiętania. Gdańsk 2014.
  • E. SZYMIK: Kształtowanie się tożsamości narodowej wybranych bohaterów literackich. „Edukacja Międzykulturowa” 2016 nr 5 [dot. także: I. Iwasiów: Bambino; A. Rottenberg: Proszę bardzo).

Wyspa klucz

  • A. JACH: Niepraktyczne fantazje o przestrzeni. „Res Publica Nowa” 2008 nr 4.
  • M. MIZURO: Ślązaczka z zachwytu. „Odra” 2008 nr 9.
  • A. POCHŁÓDKA: Glikauf. „Dekada Lit.” 2008 nr 4.
  • H. WANIEK: W śląskich plewach. „Więź” 2008 nr 4/5.
  • A. BERNAT: Co widać z wyspy. „Nowe Książ.” 2009 nr 10.
  • R. KURKIEWICZ: Amerykański czyściec. „Gaz. Wybor.” 2009 nr 82.
  • B. MARZEC: Szejnert opowiada o bramie Ameryki. „Rzeczpospolita” 2009 nr 75.
  • M. OLSZEWSKI: Historia sita: wydarzenie: nowa książka Małgorzaty Szejnert. „Tyg. Powsz.” 2009 nr 34–35.
  • M. SIEDLACZEK-MIKODA: Statua Wolności — widok od tyłu. „Śląsk” 2009 nr 6.
  • G. MOSIO: Walizka z wikliny i funkcjonariusze Ziemi Obiecanej. „Rocz. Muzeum Etnograf. im. Seweryna Udzieli w Kr.” 2010.
  • K. PRZESMYCKA: Dwa razy bilet do wolności, proszę. „Akcent” 2010 nr 1.
  • B. DARSKA: Zostawić wszystko i rozpocząć nowe życie. W tejże: Pamięć codzienności, codzienność pamiętania. Gdańsk 2014.
  • Zob. też Wywiady.

Dom żółwia: Zanzibar

  • Zanzibar (poz. 11): J. TOKARSKA-BAKIR: Biało-czerwone i czarne. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 265.
  • U. GLENSK: Precyzja, rzeczowość i nadmiar. W tejże: Po Kapuścińskim. Kr. 2012.
  • A.M. GOŁAWSKA: Dom opowieści. „Akcent” 2012 nr 1.
  • P. KRUPIŃSKI: Trzy spojrzenia na „Dom żółwia”, w tym jedno (prawie) jego własnym okiem. „Pogranicza” 2012 nr 2.
  • A. SZADY: Sułtani, goździki i Freddy Mercury. „Esensja” 2012 nr 1.
  • B. DARSKA: Świat, którego już nie ma. W tejże: Pamięć codzienności, codzienność pamiętania. Gdańsk 2014. Zob. też Wywiady.

My, właściciele Teksasu

  • O. DRENDA. „Dwutygodnik” 2013 nr 108 [www. dwutygodnik.com].
  • J. RUDNICKI: Powróć z Szejnert do przeszłości. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 53.
  • H. WILK: PRL w pigułce. „Nowe Książ.” 2013 nr 4.
  • P. PIENIĄŻEK: My, obywatele PRL-u. „Śląsk” 2014 nr 3. Zob. też Wywiady.

Usypać góry