NALEWKI 9
Abraham Lewin
„Zaczęło się od zamordowania w połowie listopada 1939 r. 53 niewinnych Żydów z Nalewek 9. Od razu po tym nastąpiła historia Kotta, kiedy znowu złapali i zabili około 300 Żydów, przeważnie przedstawicieli inteligencji zawodowej: lekarzy, adwokatów, nauczycieli itp. A od tego czasu stale, nieprzerwanie [łapano]. Wieczne łapanki na ulicach na robotę, bezustanne rewizje i grabieże, wieczne upokorzenia i poniżenia.” (s. 47-48)
ONI, III A
„Opowiadają, że w domu przy Szczęśliwej 3 zastali położnicę z trzydniowym niemowlęciem. Zamordowali matkę wraz z dzieckiem. Fakt. Znów wypędzają ludzi z kamienicy przy Nowolipkach 45 i z innych domów. […]Na Nalewkach 9 zabili chorą kobietę.” (s. 183-184)
Marek Edelman
ONI, I
„Nie przestrzeganie przepisów grozi jednym wymiarem kary – śmiercią, przestrzeganie ich nie chroni przed tysiącem coraz bardziej fantastycznych szykan, coraz większych prześladowań, coraz częstszych aktów terroru, coraz ostrzejszych zarządzeń. Ukoronowaniem ich jest niepisane prawo zbiorowej odpowiedzialności. Tak więc w pierwszych dniach listopada 1939 r. rozstrzelanych zostaje 50 mężczyzn z domu na Nalewki 9 za rzekome pobicie przez jednego z mieszkańców policjanta polskiego. Ten pierwszy wypadek zbiorowego morderstwa pogłębia jeszcze nastroje paniczne wśród Żydów. Strach przed Niemcem wzrasta do nieopisanych granic.” (s. 6)
Adam Czerniaków
JA/ONI, I
„Delegacja mieszkańców Nalewki 9 w sprawie aresztowania wszystkich mężczyzn z tego domu. Wieczorem interweniowałem w Gestapo. Należy interweniować u policji polskiej wg oświadczenia komisarza.” [21.XI.1939] (s. 48)
„Matki z Nalewek 9.” [22.XI.1939] (s. 49)
„Delegacja matek (płacz i krzyk).” [23.XI.1939] (s. 49)
„7 rano delegacja kobiet z Nalewek 9.” [24.XI.1939] (s. 49)
„7-ma delegacja z Nalewek 9.” [25.XI.1939] (s. 49)
„Interwencja w sprawie zatrzymanych Nalewki 9. Polecono mi zwrócić się na Daniłowiczowską do Kluge wzgl. Binia.” [25.XI.1939] (s. 49)
„Rano skandal matek z Nalewek 9.” [26.XI.1939] (s. 49)
„Rano interwencja w urzędzie śledczym w sprawie Nalewek 9. Polecono przyjść jutro o 9 rano.” [27.XI.1939] (s. 49)
„Dr Kluge oświadczył, że 53 mieszkańców Nalewek 9 rozstrzelano. Bliższych informacji o miejscu pochowania odmówił (godzina 9 rano). O 11-ej rodziny w Gminie. Radni namawiają, żeby na jutro odłożyć zawiadomienie rodzin. Nie zgodziłem się na to. Wezwałem ich w obecności jednego radnego (reszta skwapliwie skorzystała z propozycji wyjścia z pokoju). Scena trudna do opisania. Potem na wyrywkę coraz to inna ofiara. Potem złorzeczenia w moim kierunku. O 1½wyszedłem z Gminy. Ofiary czepiały się dorożki. Cóż im mogłem pomóc.” [28.XI.1939] (s. 49)
„Gmina –pogłoski o Nalewkach.” [29.XI.1939] (s. 50)
„Posiedzenie Rady. W końcu posiedzenia przyniesiono gazetę „Nowy Kurier Warszawski” z obwieszczeniem o opaskach żydowskich, znaczeniem sklepów żydowskich, tudzież o rozstrzelaniu 53 z Nalewek 9. Opaski obowiązują od jutra.” [30.XI.1939] (s. 50)
JA, I
„O 3-ej poszedłem do SS celem odebrania zwłok przez rodziny. Niestety, nikogo z miarodajnych osób nie zastałem. Mam być jutro.” [28.XI.1939] (s. 50)
„Nalewki. Znów odwiedziny rodzin i jakichś 2 nowych osób, podających się za rodziny. Gmina do 2 pp.” [1.XII.1939] (s.51)
JA/ONI, I
„1°C. Rano godzina 7-ma. Rodziny z Nalewek 9 z płaczem do mieszkania. Wydano im ciała zmarłych. Proszą o grób oddzielny na cmentarzu.” [11 IV 1940] (s. 82)
Emanuel Ringelblum
ONI, I
„Żydzi warszawscy na napaści chuliganów chrześcijańskich odpowiadają na żydowskich ulicach ciosami, mimo, że przykład na Nalewkach 9 wskazuje, iż dotknięcie chrześcijanina może pociągnąć za sobą groźne następstwa.” (s. 64)
„Dziś, trzynastego marca [1940], wydano Gminie Żydowskiej zwłoki ludzi z domu przy Nalewkach 9, zostali pogrzebani na Bielanach. Rodziny mają rozpoznać zwłoki.” (s. 96)
Bibliografia
– Abraham Lewin, Dziennik, wstęp i opracowanie K. Person, Warszawa 2016.
– Marek Edelman, Getto walczy. (Udział Bundu w obronie getta warszawskiego), Warszawa 1945.
– Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939 – 23 VII 1942, oprac. Marian Fuks, Warszawa 1983.
– Emanuel Ringelblum, Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy. t. 29: Pisma Emanuela Ringelbluma z getta, oprac. J. Nalewajko-Kulikov, Warszawa 2018.
