OGRODOWA 17

 

 

 

Stanisław Gombiński

ONI, III A (22.07.1942)

„Tegoż dnia Sonderkommando der Sicherheitspolizei, coś w rodzaju grupy specjalnej – złożonej z kilkunastu oficerów, podoficerów i szeregowych SS, instaluje się w domu Kierownictwa Służby Porządkowej przy ulicy Ogrodowej 17, druga grupa SS, stojąca ponad Sonderkommando, z majorem na czele – sztab lubelski instaluje się w innym budynku, przy ulicy Żelaznej 103.” (s. 73)

ONI, II

„W wielkim wirze ludzi, spraw, interesów i zabiegów, w niezmożonej mnogości tysięcy drobnych strumyków, z trudem i zaciekłością torujących sobie drogę, kilka wielkich wytworzyło się ośrodków, dokoła nich wiły się małe strumyki, do nich zmierzały, o nie się wspierały. Oddzielne dwory ze swymi dygnitarzami i dworakami, koteriami i walkami, nagrodami i korzyściami. Prym wiodły tu resorty handlu, przemysłu i aprowizacji, w domach Leszno 12 i 14 mieścił się Zakład Zaopatrywania, Wydział Węglowy i Wydział Handlowo-Przemysłowy oraz „przedsiębiorstwo handlowe” pod firmą Kohn i Heller, przedsiębiorstwo o niezwykłych zainteresowaniach i możliwościach, od importu ryb zaczynając, na imporcie ludzi kończąc. Innymi, mniejszymi kapliczkami były: Batalion Pracy na skrzyżowaniu Leszna i Żelaznej [Leszno 84/ Żelazna 95], w gmachu dawnej szkoły „Collegium” się mieszczący, Kierownictwo Służby Porządkowej na Krochmalnej [42], później na Ogrodowej [17], oraz instytucje społeczne Żytos, Joint i JHK na Tłomackiem [5]. Strumyki wpadały do wielkich łożysk, wiły się tysiącami prostych lub krętych swych ścieżek, bystro dążyły naprzód, wielkie rzeki i małe strumyki, razem lub z oddzielna zmierzając, płynęły do centralnego węzła, do punktu, w którym ogniskowały się sprawy i ludzie, problemy i interesy, myśli i intrygi, poglądy i koterie, płynęły na ul. Grzybowską [26/28] do jednopiętrowego domku z czerwonej cegły, wpadały na pierwsze piętro, dążyły do podłużnego gabinetu, w końcu korytarza położonego i docierały, oń się rozpryskując, jego oblewając, jego zagarniając swym prądem – do człowieka, siedzącego za biurkiem.” (s. 261)

Henryk Makower

ONI, III A

„Wysiedlenie przeprowadzała ekipa lubelska – kilkunastu SS-owców, których nazwano również <Mordkommando>… […] Przejęli oni całkowita władzę w getcie. Wydaje się, że urzędowali do samego końca, tj. do połowy września, w komendzie SP na ul Ogrodowej 17, w dawnym gmachu przytułku katolickiego.” (s. 59)

[Przypis redaktorki, Ruty Sakowskiej: „Autor mylnie zapamiętał. Siedzibą ekipy eksterminacyjnej Sonderabteilung der Sipo-Umsiedlung był budynek przy ul. Żelaznej 103, tzw. Befehlstelle.”]

OGRODOWA 17 (siedziba Żydowskiej Służby Porządkowej – Judischer Ordnungdienst)

Marek Edelman

ONI, II A

„Od pierwszego dnia istnienia getta Rada Żydowska („Judenrat”) oficjalnie sprawuje rządy. Dla utrzymania należytego „porządku” powołana zostaje umundurowana żydowska służba porządkowa. Odtąd szmuglujące przez druty dzieciaki muszą wystrzegać się jeszcze jednej władzy, a ludność getta ma już trzech „cerberów” – Niemca, policjanta polskiego i policjanta żydowskiego. Instytucje mające gettu nadać charakter jakiegoś normalnego życia, faktycznie są źródłami daleko idącej korupcji i demoralizacji. Niemcom udaje się powołać do Rady Żydowskiej najbardziej znanych obywateli. Jedynym członkiem Rady Żydowskiej, który posiada odwagę cywilną wycofania się z tej instytucji, mimo grożącej za to kary śmierci, jest towarzysz Artur (Szmul Zygielbojm).” (s. 13-14)