ZAMENHOFA 13

Abraham Lewin

JA/ONI, II D/ III (09.06.1942)

„Bardzo znaczna liczba mieszkańców getta w ogóle nie je obiadów. Głoduje albo obywa się, czym tylko się da: kawałkiem chleba, marchewką albo brukwią. Potem następuje długi łańcuch różnych poziomów. Najniższa warstwa, która składa się z kilku tysięcy konsumentów (3400) korzysta z wydawanych w kuchniach ludowych tzw. zupek, które kosztują 90 groszy za talerz. Talerz takiej zupy nie jest naturalnie w stanie nasycić nawet na krótki czas. Następna warstwa to grupa 1000 Żydów, którzy jedzą w kuchniach ludowych przy Lesznie 29 i Nowolipie 30 (dla urzędników). Pełny talerz gęstej zupy kosztuje tam 1,25 zł. Następnie mamy kilka tzw. samoutrzymujących się kuchni. Są one przeznaczone dla działaczy i urzędników (Leszno 14, Orla 6, Zamenhofa 13, Nalewki 32, Przejazd 9), gdzie obiad kosztuje 2,25 złotego i składa się z zupy z warzywami albo 3,50 złotych z małym kawałkiem mięsa. Potem idą kuchnie prywatne i tu widzimy znowu długi szereg cen i wyboru dań. W prywatnej kuchni można dostać za 4 złote obiad, składający się z talerza zupy, małego kawałeczka mięsa i odrobiny warzyw. Potem ceny idą crescendo: 4,50, 5, 6,50, 10, 14 i 17 złotych. W restauracji Szulca na rogu Karmelickiej i Nowolipia obiad kosztuje 14-15,50 złotych i przedstawia się, jak mi opowiadano, całkiem imponująco: bardzo tłusta zupa, duża porcja mięsa z warzywami oraz kompot. Przypomina się przedwojenny obiad. […] W restauracji Mojszele przy Nowolipiu 1 porcja mięsa kosztuje 18 złotych. Jedzą tam przede wszystkim szmuglerzy. Tak to wygląda na froncie obiadowym w getcie.” (s. 112)

Emanuel Ringelblum

ONI, II D (pesach 1942 [1-9 kwiecień])

„Podczas świąt Pesach 1942 r. w kuchni syjonistycznej przy Zamenhofa 13 odbył się seder, na którym Schiper wygłosił płomienne przemówienie o potrzebie podjęcia obrony w razie próby przesiedlenia [Żydów] z Warszawy. Doszły nas wtedy pierwsze wiadomości o bohaterskiej obronie żydowskiej ludności w miasteczku Nowogródku, gdzie Niemcy ponieśli dość duże straty. Schiper wezwał żydowską młodzież do naśladowania przykładów z dziejów Żydów: Machabeuszy, bojowców 1905 r. itp. Zegar wybija za pięć dwunastą. Żydowska młodzież w Warszawie powinna się przygotować, żeby stanąć w obronie godności Żydów.” (s. 178)