ŻELAZNA 99

Stanisław Gombiński

ONI, III B

„To Żydzi z Żelaznej 103. Tam rezydował sztab SS-owców, którzy tą akcją kierowali, oddział lubelski, z majorem na czele. Oni stali nad warszawską Sonderkommando. Zajęli cały dom dla siebie, na biura i pokoje mieszkalne. Prócz nich – kilkunastu z Sonderdienstu i Ukraińców. Całość zatrudniała 40-50 Żydów i Żydówek, w najrozmaitszym charakterze. Do gotowania żywności, do prania, do sprzątania pokojów, fryzjerów, pucybutów, szoferów i mechaników automobilowych. Ta grupa Żydów, wraz z rodzinami licząca sto kilkadziesiąt głów, zajmowała dwa przyległe domy: Żelazna 101 i Żelazna 99. Tam mieszkali. Nazywało się, że to są ci najpewniejsi, najlepiej zadekowani. Okazało się inaczej; w dzień wyjazdu, w dzień likwidacji kwatery, dobry gospodarz robi przecież generalne porządki w swym gospodarstwie: zabiera przedmioty potrzebne, na śmietnik wyrzuca graty i rupiecie. Tak też i tutaj: dziś, w sobotę [12.09.1942], oddział lubelski opuszcza Warszawę. Przed tym trzeba zrobić porządek z tymi ludźmi, którzy przez 7-8 tygodni pracowali koło nich, spełniając tysięczne usługi.” (s. 118)