• English
NPLP
\
Korzenie Janusza Korczaka
\
Józef Goldszmit

Józef Goldszmit

Józef Goldszmit

Ojciec Henryka Goldszmita

akt ur. Józefa Goldszmita

akt ur. Józefa Goldszmita

Adwokat; syn Hersza Goldszmita i Chany z Rajsów; urodził się 4 września 1844 roku w Hrubieszowie, zmarł 26 kwietnia 1896 roku.

Rejestracja dziecka w tamtejszym urzędzie stanu cywilnego wyznań niechrześcijańskich dnia 11 września potwierdza, że „dziecięciu temu przy obrzezaniu odbytym nadane zostało imię Josef Goldszmidt”. W innych źródłach (m.in. akcie ślubu, wykazie studentów, na płycie nagrobnej) konsekwentnie podawana jest spolszczona forma imienia – Józef, a także rok urodzenia 1846. Do szkoły elementarnej uczęszczał zapewne w Hrubieszowie. W latach 1857-1863 był uczniem lubelskiej szkoły średniej. Początkowo było to gimnazjum, ale ustawą o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim (tzw. reforma szkolna Wielopolskiego) w styczniu 1862 przekształcone zostało w liceum. Dlatego pierwszy artykuł prasowy opublikowanych przez Józefa podpisany został przez ucznia „Klasy VI Liceum Lubelskiego” („Jutrzenka” 1862 nr 48). Rok później w związku z wybuchem powstania styczniowego klasa VII została rozwiązana przed końcem roku szkolnego i uczniowie nie zdawali matury. W powstaniu Józef nie uczestniczył. W ciągu kolejnych lat uzupełnił swoje wykształcenie, a jesienią 1866 wstąpił na Wydział Prawa i Administracji Szkoły Głównej Warszawskiej. Zamieszkał przy Krakowskim Przedmieściu 47. W okresie studiów publikował, m.in. w „Izraelicie”, korespondencje oraz życiorysy sławnych Izraelitów, a także studia historyczne na temat dziejów narodu żydowskiego. W tym czasie wydał także trzy broszury: w 1867 Wizerunki wsławionych Żydów. I. Sir Moses Montefiore (z dedykacją dla ojca), w 1868 Córkę handlarza. Obrazek z czasów ostatniej epidemii w Warszawie (dedykowany matce) oraz pod koniec tegoż roku (z datą 1869) drugą część Wizerunków… zatytułowaną Achilles Fould. 15 lutego 1870 obronił pracę magisterską zatytułowaną Wykład prawa rozwodowego podług ustaw mojżeszowych talmudycznych, którą w następnym roku wydał drukiem. Źródła cytowane w pracy, a także opracowania przywoływane we wcześniejszych publikacjach w „Izraelicie” wskazują, że Józef znał kilka języków: niemiecki, francuski, rosyjski oraz hebrajski. Nie poświęcił się jednak pracy naukowej ani pisarskiej – wybrał karierę prawniczą.

akt ślubu Cecylii Gebickiej i Józefa Goldszmita po ros.

akt ślubu Cecylii Gebickiej i Józefa Goldszmita po ros.

W 1871-1874 odbył aplikację sądową w Lublinie. Następnie przebywał w Kaliszu. Tam 27 maja 1874 pojął za żonę Cecylię Gębicką; małżonkowie zamieszkali na stałe w Warszawie przy ulicy Podwale 46. Józef rozpoczął pracę jako niższej rangi adwokat, tzw. patron przy trybunale cywilnym. 15 kwietnia 1875 urodziła się pierwsza córka państwa Goldszmitów, Anna. Świadkiem rejestracji dziecka 19 lipca był m.in. Henryk Elzenberg, kolega Józefa ze studiów. Już w tym czasie Józef posiadał jakieś nieruchomości w Warszawie, w akcie jest bowiem określony jako „obrońca [adwokat] i właściciel domu.” W 1877 przebywał za granicą. Po powrocie przyjmował interesantów w mieszkaniu przy ul. Bielańskiej 18 już jako adwokat przysięgły. Po śmierci teścia, Adolfa Gębickiego, w 1877 z rodziną Goldszmitów zamieszkała matka Cecylii – Mina (Emilia). Prawdopodobnie w następnym roku urodził się Henryk. Ojciec dokonał rejestracji syna z około trzyletnim opóźnieniem, w lipcu 1881 roku, po przeprowadzce rodziny na Krakowskie Przedmieście 77. Tam też, 12 lutego 1882 urodziło się trzecie dziecko Józefa i Cecylii; niestety dziewczynka nie przeżyła porodu. W następnych latach Józef kontynuował swoją karierę adwokacką. Kancelarię prowadził w wynajmowanych mieszkaniach usytuowanych w centrum miasta: rodzina zamieszkiwała kolejno przy Miodowej 15 (1883-85), Miodowej 19 (1886), przy placu Krasińskich 3 (1888-90). Natomiast Józef był właścicielem ośmiu nieruchomości w mniej reprezentacyjnej, zachodniej części miasta, przy ulicy Hrubieszowskiej (numery 1, 2, 7, 9, 11 i 12) oraz Karolkowej (numery 14 i 16). Prawdopodobnie w latach ’80 zaangażował się w działalność Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Subiektów Handlowych Wyznania Mojżeszowego w Warszawie; był jego członkiem honorowym i radcą prawnym. W 1891-94 mieszkał z rodziną przy ul. Świętojerskiej 28. Prawdopodobnie w tym czasie zaczęły się jego problemy ze zdrowiem. W 1892 przebywał na kuracji w Nałęczowie. Był też kilkakrotnie hospitalizowany w zakładach dla psychicznie chorych. Pogarszająca się w związku z tym sytuacja finansowa, spowodowała kolejne przeprowadzki: na Leszno 18 (w 1885) następnie na Nowosenatorską 6 (1896).

Józef Goldszmit zmarł 26 kwietnia 1896 roku. Został pochowany na cmentarzu żydowskim przy ul. Gęsiej (obecnie Okopowa, kwatera 71, rząd 2).

Bibliografia

BIBLIOGRAFIA (w układzie chronologicznym)

Podmiotowa

  1. Lublin, d. 16 listopada 1862 roku. „Jutrzenka” 1862 nr 48 s. 405. [W rubryce] Korespondencja.

[podp.] J. Goldszmidt, uczeń klasy VI Liceum Lubelskiego.

O ratowaniu żydowskich pogorzelców przez chrześcijan, m.in. uczniów szkoły.

  1. Lublin, 10 czerwca 1863. Szanowny Panie Redaktorze! „Jutrzenka” 1863 nr 25 s. 244-245. [W rubryce] Korespondencja.

[podp.] J. Goldszmidt.

O potrzebie współistnienia oświaty i religii.

  1. Warszawa, w Maju 1866. „Izraelita” 1866 nr 8 s. 62. [W rubryce] Korespondencja. [podp.] J. G…….t

O modzie i sposobie krakowskiego rabina na zbędne wydatki izraelitek.

  1. Albert Cohn przez Józefa Goldschmidt. „Izraelita” 1866 nr 11-13, 15, s. 91-92, 99-101, 109-110, 124-126. [W rubryce] Życiorysy.

O pochodzącym z Węgier żydowskim orientaliście i działaczu oświatowym.

  1. Lublin, 6 września 1866. „Izraelita” 1866 nr 24 s. 206-207. [W rubryce] Korespondencja

[podp.] Józef Goldschmidt.

O ochronce dla dziewcząt izraelskich w Lublinie.

  1. Warszawa, 10 października. Szanowny Redaktorze! „Izraelita” 1866 nr 31 s. 263. [W rubryce] Korespondencja.

[podp.] Józef Goldschmidt.

O wizycie w synagodze na ul. Daniłowiczowskiej.

  1. Sprostowanie ustępu powieści T.T. Jeża pt. „Helena”. „Izraelita” 1867 nr 8 s. 67-69. [W rubryce] Artykuły.

[podp.] Józef Goldszmit.

  1. Towarzystwo artystów żydowskich w Amsterdamie. „Izraelita” 1867 nr 12 s. 104-105. [W rubryce] Artykuły.

[podp.] Józef Goldszmidt.

  1. Achilles Fould. „Kłosy” 1867 nr 127 s. 294.

[podp.] Józef Goldszmit

O francuskim mężu stanu z rodziny żydowskiej i jego pogrzebie w Paryżu.

  1. Ostatnie dni pobytu Żydów w Hiszpanii podług najnowszych źródeł opracował Józef Goldszmit. „Izraelita” 1869 nr 4-13 s. 29-30, 37-38, 50-52, 58-60, 66-68, 73-75, 81-83, 94-95, 101-103, 111-114. [W rubryce] Artykuły.

W spisie treści: Józef Goldszmidt.

  1. „Kupiec wenecki”. Dramat w 5 aktach przez Wiliama Szekspira. „Izraelita” 1869 nr 14 s. 122-124. [W rubryce] Artykuły.

[podp.] Józef Goldszmit; w spisie treści Józef Goldszmidt.

Uwagi o tytułowej postaci Shylocka w związku z wystawieniem dramatu w Warszawie.

Zob. też: T.C.: „Izraelita” o „Kupcu weneckim”. „Gazeta Polska” 1869 nr 82 (strona tytułowa).

  1. Żydzi lekarze we Włoszech podług niemieckich źródeł opracował Józef Goldszmit. „Izraelita” 1869 nr 28-31, s. 240-241, 249-251, 256-258, 263-264. [W rubryce] Artykuły.

W spisie treści: Józef Goldszmidt.

  1. O koniecznej potrzebie ochrony dla chłopców wyznania mojżeszowego w Warszawie. „Izraelita” 1869 nr 34 s. 285-286. [W rubryce] Artykuły.

[podp.] Józef Goldszmidt.

  1. Kobiety w Izraelu przez Józefa Goldszmidt. „Izraelita” 1869 nr 41 s. 342-345. [W rubryce] Artykuły.

Zapowiedziany dalszy ciąg nie ukazał się.

  1. [bez tytułu]. „Gazeta Polska” 1869 nr 4 s. 1. [W rubryce] Wiadomości literackie, artystyczne i naukowe.

[podp.] Józef Goldszmit.

Polemika z krytycznym omówieniem tomu II Wizerunków wsławionych Żydów XIX wieku w „Gazecie Polskiej” 1868 nr 288.

  1. Kupiec wenecki. „Kurier Lubelski” 1869 nr 29 s. 3.

[podp.] Józef Goldszmit.

Objaśnienie tła historycznego szekspirowskiego dramatu.

  1. Lublin 7 września (spóźnione); Warszawa 20 września. „Izraelita” 1892 nr 38 s. 323-324. [W rubryce] Korespondencja.

[podp.] Józef Goldszmit.

Dwie korespondencje o cholerze w Lublinie oraz Warszawie.

  1. [Odczyt wygłoszony 4 marca 1874 w Kaliszu]

Dochód z odczytu przeznaczony został na wpis dla niezamożnych uczniów.

Inf. za: „Izraelita” 1874 nr 14, s. 112-113.

Druki zwarte

  1. Wizerunki wsławionych Żydów XIX wieku. I. Sir Moses Montefiore przez Józefa Goldszmit Warszawa 1867 (z portretem), nakładem autora, str. 32.

Zawiera dedykację: „Najukochańszemu Ojcu, doktorowi medycyny, w dowód miłości synowskiej tę pierwszą pracę poświęca autor”.

Omówienia: [anonimowe] „Izraelita” 1867 nr 15, s. 16; nr 22, s. 72; nr 26, s. 108.

  1. Wizerunki wsławionych Żydów XIX wieku. Achilles Fould przez Józefa Goldszmit. Warszawa 1869 (z portretem), nakładem autora, str. 28.

Fragment przedr. w „Kalendarzu domowo-gospodarskim” na rok 1883.

Omówienia: [anonimowe] „Gazeta Polska” 1868 nr 288 str. tytułowa; polemika autora zob. poz. 15; S. Peltyn: Słów kilka o odłączności Żydów jako odpowiedź na recenzję życiorysu Achillesa Foulda w „Gazecie Polskiej” 1868 nr 288. „Izraelita” 1869 nr 1.

  1. Córka handlarza. Obrazek z czasów ostatniej epidemii w Warszawie skreślony przez Józefa Goldszmit. Warszawa 1868, str. 62. [Nadruk u góry] Biblioteczka gawęd i powiastek żydowskich.

Zawiera dedykację: „Cieniom najukochańszej i najlepszej Matki, Anny Goldszmit, zgasłej dn. 12 grudnia 1867 w dowód najgłębszej czci i przywiązania poświęca wdzięczny syn”, oraz wiersz Nad grobem Matki. (Cieniom Anny G. poświęcone) [podp.] Józef G., Warszawa, 12 lipca 1868, s. 2-4. Przedr. wiersza: „Warszawianin. Kalendarz familijny na rok 1882”, s. 92-93.

Omówienia: Jehuda H…  [Notka w dziale Bibliografia]. „Izraelita” 1868 nr 28 s. 228 (zapowiedź druku powiastki oraz dalszego ciągu serii Wizerunki wsławionych Żydów XIX wieku).

  1. Wykład prawa rozwodowego podług ustaw mojżeszowo-talmudycznych z ogólnym poglądem na ich rozwój z uwzględnieniem przepisów obowiązujących napisał Józef Goldszmit, magister prawa i administracji. Warszawa 1871, str. 266.

Praca magisterska.

Omówienia: [anonimowe] „Izraelita” 1870 nr 24 s. 194-195; S. Peltyn: O prawie małżeńskim u Żydów. Rzecz z okoliczności dzieła: „Wykład prawa rozwodowego podług ustaw mojżeszowo-talmudycznych” Józefa Goldszmita, tamże nr 45, s. 361-363.

Opracowania ogólne

  1. Z żałobnej karty. [Nekrolog]. „Izraelita” 1896, nr 17, s. 150.
  2. [Nekrolog]. „Tygodnik Ilustrowany” 1896 nr 10, s. 353.
  3. [Inf.:] Zmarł w Warszawie Józef Goldszmit, adwokat przysięgły. „Gazeta Sądowa Warszawska” 1896 nr 18. s. ostatnia.
  4. [Nota biograficzna]. Podręczna Encyklopedia Powszechna (S. Olgebranda) Warszawa 1897, t. III.
  5. [Nota biograficzna]. Wielka Encyklopedia Powszechna z ilustracjami i mapami. Warszawa 1900.
  6. [Nota biograficzna]. The Jewish Encyclopedia. New Jork – London 1904, t. VII.
  7. [Nota biograficzna]. Jewrejskaja Enciklopiedija. Petersburg, t. VI.
  8. [Nota biograficzna]. Encyclopedia Judaica. Berlin 1931.
  9. [Nota biograficzna]. Słownik Biograficzny Adwokatów Polskich. Warszawa 1980, t. I.