Arystokracja
„[…] próżniak, szuler, nawet złodziej, byle miał nazwisko, stanowi dla nich dobre towarzystwo, choćby fizjognomią zamiast ojca przypominał lokaja swej matki. Ale kupiec – jest pariasem… Co mnie to wreszcie obchodzi; gnijcie sobie w spokoju!” [z rozmyślań Wokulskiego] (I, 147)
Arystokracja jest klasą społeczną dość licznie reprezentowaną w powieści Prusa. Aspirują do niej Łęccy, należą Krzeszowscy, prezesowa Zasławska, Starski, Ochocki, hrabina Karolowa, marszałek, baron Dalski, pani Wąsowska, książę oraz wiele innych drugoplanowych postaci, przewijających się przez salony, sale koncertowe i imprezy charytatywne. Aktywność społeczna tej sfery, opisanej w Lalce wyjątkowo krytycznie, ogranicza się przede wszystkim do działań towarzyskich i językowego nadużywania patriotycznych frazesów, w czym celuje książę, powtarzający stale frazę ten nieszczęśliwy kraj. Arystokrację charakteryzują pasożytniczy tryb życia oraz hipokryzja ekonomiczna i obyczajowa – pozbawieni już majątków ziemskich, ciągle ulegają feudalnym przesądom i pielęgnują opartą na regule kastowości tradycję. Choć uzależnieni od kapitału, wciąż gardzą ludźmi ów kapitał pomnażającymi. Wyjątkiem jest tu prezesowa Zasławska, która zarządza własnym majątkiem ziemskim w sposób przemyślany i nowoczesny, łącząc niejako walory tradycji ziemiańskiej z przymiotami nowoczesnej gospodarki kapitalistycznej. Jako klasa polityczna i elita społeczna arystokracja nie odgrywa już żadnego znaczenia. W Lalce jedynym orężem arystokratów w walce z procesami demokratyzacji są konwenans i instrumentalnie traktowana tradycja, zaś imponujący pospólstwu wystawny tryb życia prowadzą na kredyt. Naraża to całą klasę na śmieszność i drwiny, a jednostki wpędza w długi.
→ Krzeszowski, baron; → Społeczeństwo.
