Bedeker

Halina Witek

[…] gdy [Wokulski] pilniej zaczął rozglądać się w planie Paryża, spostrzegł to, czego nie dojrzeli rodowici paryżanie (co byłoby mniej dziwne) ani nawet K. Baedeker, roszczący sobie prawo do orientowania się po całej Europie. (II, 139)

Bedeker to nazwa przewodnika, pochodząca od nazwiska niemieckiego wydawcy Karla Baedekera, który pod koniec lat 20-tych XIX wieku rozpoczął publikację serii książek dla turystów. Te przewodniki, w charakterystycznej czerwonej oprawie, o poręcznym, kieszonkowym formacie, publikowane w wielu językach, wytyczały trasy podróży i wędrówek, zawierały informacje geograficzne i historyczne, mapy, a także wystawiały rekomendacje; o stopniu atrakcyjności obiektu informowała ilość przyznanych mu gwiazdek. Zawierały również praktyczne wskazówki dotyczące środków transportu, hoteli, restauracji, cen usług i biletów wstępu do teatrów, muzeów itp. Starannie opracowane przewodniki Baedekera, w których dbano o aktualność i precyzję zamieszczanych informacji, stały się symbolem świetnej, bo wiarygodnej, literatury turystycznej.

Wokulski będąc w Paryżu czas wolny od interesów z Suzinem wykorzystywał na najnieporządniejsze zwiedzanie miasta, wybierając cele na chybił trafił ze spisu alfabetycznego w bedekerze. Wieczorami studiował mapę Paryża, wykreślając obejrzane już miejsca.
Pierwszym przewodnikiem po Warszawie był wierszowany Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy autorstwa kompozytora i instrumentalisty Adama Jarzębskiego (1643). Dalej był Przewodnik Warszawski (1826) Natana i Jana Glücksbergów, w którym podano nazwiska urzędników i innych wpływowych obywateli, Bankierów, Kupców, Fabrykantów, Rzemieślników, zgoła osób których Adresa Publiczności potrzebne bydź mogą (sic!). Przewodnik zawierał także spis hoteli i zajazdów, plan Warszawy oraz aktualny kalendarz. Z późniejszych bedekerów warto wymienić przede wszystkim obszerny Przewodnik po Warszawie, napisany przez F. M. Sobieszczańskiego i Wacława Szymanowskiego (1873).
Ważną rolę bedekerów poświadcza Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic Walerego Eljasza Radzikowskiego. Ukazał się w 1870 roku i walnie przyczynił się do tego, że wkrótce znalezienie wolnego miejsca w Zakopanem graniczyło z cudem.