DWORSKA 17 (SZPITAL STAROZAKONNYCH NA CZYSTEM) (obecnie Kasprzaka 17)

Adam Czerniaków

ONI/JA, I

„Nakaz dotyczący szpitala na Czystem, 5000 zł na drzewo, na dach, szkło, szklarze, blacharze, 500 łóżek, koców, poduszek, prześcieradeł etc.” [8-9.XI.1939] (s. 46)

JA, I

„W południe wezwanie przez p. Piątkowskiego do szpitala na Czystem w sprawie przejęcia szpitala.” [4.XII.1939] (s. 52)

„10-ta szpital. P[iątkowski] się nie zjawił.” [5.XII.1939] (s. 52)

JA/ONI, I

„Kradzież 1200 zł ofiarowanych szpitalowi na Czystem w szpitalu. Wezwanie Piątkowskiego, aby wypłacił nową sumę. Ciężki, bardzo ciężki dzień.” [7.XII.1939] (s. 52)

ONI, I

„Schrempf w szpitalu na Czystem. Rotstadt i 3 towarzysze.” [15.XII.1939] (s. 55) [Dr Julian Rotstadt, ordynator oddz. fizykoterapii oraz dyrektor szpitala na Czystem, po aresztowaniu dra Adama Zamenhofa wraz z innymi, został aresztowany w szpitalu na Czystem. Czerniaków kilkakrotnie interweniował w sprawie ich uwolnienia. – przyp. A.K.-R.]

JA, I

„Zużyłem dzień dzisiejszy na odwiedziny szpitala na Czystem, szpitali dla ozdrowieńców i podejrzanych na Żelaznej i Lesznie. Cudowne szkoły miejskie. W oddziale odwszania na Czystem musiałem zachować środki. Podejrzani o tyfus grają w loteryjkę. Ostrożności o ile to było możliwe. Potrzebny jestem jeszcze innym. Najmniej potrzebny jestem sobie.” [24.XII. 1939] (s. 56)

„Posiedzenie w sprawie budżetu szpitala na Czystem 150 -200000 zł miesięcznie oprócz remontów, inwestycji etc.” [30.XII.1939] (s. 57)

Wieczorem posiedzenie w domu w sprawie szpitala na Czystem. Mają do szpitala podobno dać komisarza.” [10.I.1940] (s. 59)

„Jutro codzienna orka w Gminie. Na skutek interwencji mojej zezwolono mi wnieść podanie o zwolnienie z licznego grona aresztowanych lekarzy ze szpitala na Czystem.” [20.I.1940] (s. 61)

ONI, I

„Szkoła zawodowa tańca w „Melody Palace”. Jedyna poza szkołą pielęgniarek w szpitalu.” [29 VII 1940] (s. 109)

„Zamach na szpital na Czystem.” [26 IX 1940] (s. 124)

„Wczoraj Orzechowski z towarzyszami zwiedził szpital na Czystem.” [30 IX 1940] (s. 125)

„Schubert dzwoni, że jutro dygnitarze zwiedzą Gminę, szpital, Wolską etc.” [2 X 1940] (s. 125)

„Szpital na Czystem ma pono być nam odebrany.” [19 XI 1940] (s. 134)

JA, II B

„Rano Gmina. Potem zwiedziłem szpitale. Trupy w korytarzach, po trzech chorych na jednym łóżku. Po kolei obejrzałem wszystkie sale tyfusowe, chorych na czerwonkę, chirurgię etc. W jednej z sal udzieliłem pomocy porządkowemu Katzowi Jakubowi, któremu szmuglerzy rozbili głowę. Po wyjściu ze szpitala zatrzymali mnie pracownicy z pretensjami (w części uzasadnionymi) do Rady o pobory, węgiel etc. Z trudem auto, cofnąwszy się w tył, ruszyło.” (s. 221)

ONI, II D

„Ze szpitala [na] Czyste [m] uciekło 2 więźniów pilnowanych przez Polską Policję. Między innymi Gomóliński (przepiłowanie krat).” (s. 261)

Emanuel Ringelblum

ONI, I

„Wielki strach przed epidemiami. Szereg ulic, jak Śliska, Rybna i inne, oddzielono drutem kolczastym. Widziałem dziś na Grzybowskiej dom, do którego nie wolno ani wejść, ani wyjść. Zamknięto dwa szpitale chorób zakaźnych, z których lekarzom i siostrom nie wolno wychodzić. Gmina Żydowska przeprowadziła zbiórkę bielizny i poduszek dla szpitali. Również ze szpitala na Czystem nie wolno wychodzić. Były wypadki, że [Niemcy?] zostawiali paczki, gdy się dowiedzieli, że w mieszkaniu był (jakoby) tyfus.” (s. 43)

„Tyfus plamisty szerzy się w zastraszający sposób. Bardzo duża śmiertelność w szpitalu umiera co trzeci chory. Umarł dr Beatus, lekarz w punktach dla uchodźców. W razie tyfusa zamyka się teraz dwie sąsiednie kamienice.” (s. 86)

„Dziś, 29 marca [1940], było spokojnie, tylko nieliczne, odosobnione napaści na Żydów. W szpitalu żydowskim dokonano 16 trepanacji czaszki. Na Franciszkańskiej aresztowano wielu Żydów, bo jakiś chrześcijanin został zabity w czasie wzajemnej bójki. Zabrano mężczyzn, kobiety i dzieci, później zwolniono.” (s. 88)

„Szpital Żydowski zostaje na razie poza gettem. Na początku żądali, żeby szpital zostawił drogie wyposażenie i przeniósł tylko swych chorych.” (s. 150)

„Sprawa Nowolipie-Mylna. Ludzie zaproponowali pastorowi [ks. Stefanowi Skierskiemu] przeprowadzenie korytarza przez teren żydowski przy ul. Przejazd 5. Zebrano kilka tysięcy złotych i w ten sposób uniemożliwiono zamianę ze szpitalem na Czystem.” (s. 156)

ONI, II A

„Lekarzy, którzy pojechali w niedzielę do szpitala na Czystem, wyciągnięto z tramwaju i przez godzinę ćwiczyli.” (s. 168)

„Lekarze ze szpitala żydowskiego, który znajduje się na razie poza gettem, nie mają jeszcze przepustek na tamtą stronę. Doktor (Jabłoński) dokonał trepanacji czaszki, lecz nazajutrz nie mógł wrócić, pacjent prawdopodobnie umarł.” (s. 177)

„Lekarze i członkowie personelu szpitala żydowskiego (ogółem 1000 osób) otrzymywali na początku 75 przepustek, teraz 200, pozostali muszą o siódmej rano przychodzić na Twardą 6 [do ambulatorium Gminy Żydowskiej] i stamtąd udają się w ordynku do szpitala na Czystem. W getcie zabrakło surowicy, bo wszystko wykupiły prywatne osoby.” (s. 180)

„Szpital żydowski zostanie ewakuowany do kwietnia. W Warszawie jest 750 lekarzy żydowskich.” (s. 181)

„Szpital żydowski przed opuszczeniem budynku musi przeprowadzić ogromny remont. Między innymi ma odbudować pralnię i piekarnię, które zostały zniszczone w czasie wojny. Będzie to dużo kosztowało (przeszło 100 000 zł).” (s. 183)

„Zabierają meble, stoły, naczynia itd. Mówią, że to dla szpitala na Czystem.” (s. 185)

„Szpital żydowski musi się wyprowadzić w ciągu najbliższych miesięcy. Nie wolno im zabrać przedmiotów przymocowanych do ścian (oraz większości najdroższych aparatów). Skarbowcy natomiast zabierają ze szpitala na Lesznie [1] nawet krany, umywalki i wszystko, co można tylko odśrubować.” (s. 189)