FRANCISZKAŃSKA 22

Perec Opoczyński

ONI, IV A (26.11.1942)

„Jak się mówi, liczba ofiar wczorajszego dnia waha się między 21 a 26 osobami. Dziś też zamordowano pięć osób. Przy Franciszkańskiej 22 zastrzelono trzech braci Sucheckich (z Pragi) niegdyś zamożnych kupców. Kolejnego Żyda zastrzelono na Miłej, a następnego na Smoczej róg Dzielnej. Rano SS-mani weszli do bloków stolarzy na szerszej Miłej [odcinek od rogu Lubeckiego do Smoczej] (OBW) i szukali u rikszarzy szmuglowanego towaru. Jak się mówi, stało się tak wskutek donosu.” (Pisma, s. 325)

Marek Edelman

ONI/JA, IV A

„Ż.O.B. otrzymuje swój chrzest bojowy w pierwszej większej walce ulicznej na zbiegu Miłej i Zamenhofa. Tracimy tam kwiat naszej organizacji. Cudem tylko i dzięki swej bohaterskiej postawie uratował się komendant Ż.O.B. Mordchaj Anilewicz. Okazuje się, że walka uliczna jest dla nas zbyt kosztowna – nie jesteśmy do niej przygotowani. Nie mamy odpowiedniej broni. Przechodzimy do walki partyzanckiej. Dochodzi do 4-ch większych starć w domach – Zamenhofa 40, Muranowska 44, Miła 34, Franciszkańska 22. na terenie shopu Schulza bojowcy organizują zamach na SS-owców, biorących udział w akcji. Bierze w nim czynny udział tow. A. Fajner.” (s. 46-47)

ONI, V

„Dnia 8-go maja zostaje przez oddziały Niemców i Ukraińców okrążona Komenda Główna Ż.O.B. Dwie godziny trwa zacięta walka. Gdy Niemcy widzą, że w boju nie uda się im zdobyć bunkru, wrzucają do wnętrza bombę gazową. Kto nie zginął od kuli niemieckiej, kto nie został zatruty gazem, ten popełnia samobójstwo. Jasnym jest, że stąd wyjścia nie ma, a nikomu nie wpada nawet na myśl oddawać się żywym w ręce niemieckie. Jurek Wilner wzywa wszystkich bojowców do zbiorowego samobójstwa. Lutek Rotblat zastrzelił matkę i siostrę, a następnie siebie. Ruth strzelała do siebie 7 razy.

W ten sposób ginie znów 80% pozostałych bojowców, a wśród nich komendant Ż.O.B. Mordchaj Anilewicz.

Ocalałe cudem resztki w nocy połączyły się z niedobitkami oddziałów szczotkarzy, które teraz znajdowały się na Franciszkańskiej 22. Tej nocy właśnie przychodzi dwóch naszych łączników (S. Ratajzer – „Kazik” i Franek) ze „strony aryjskiej”.” (s. 62-63)