[Bractwa charytatywne w Hrubieszowie]

Jakób Goldszmit

[W rubryce: Korespondencja]

Hrubieszów, dnia 15 lipca 1868 roku

Przyrzekłem wam coś napisać z rodzinnego mojego grodu, więc… piszę. Ale z tej mojej korespondencji nie sądźcie, byście się dowiedzieli o jakichś nowinkach, o rzeczach wagi donioślejszej choć nieco, o sprawach tego rodzaju, że zainteresować by one mogły ogół czytelników Waszych. Jeżeli tak choć na chwilę sądziliście – to wam oświadczam z góry zaraz otwarcie, żeście się grubo zawiedli. Korespondencja bowiem będzie tak ubogiej treści, jak biedną jest cała izraelska gmina; będzie tak jednostajnie-monotonną, jak monotonnym jest żywot małego miasteczka w dzień sobotni lub świąteczny; zwłaszcza kiedy nużąca prawie spokojność miejska jest przedstawicielką letargicznego niejako jej uśpienia umysłowego(!).

Jak biedną jest tutejsza gmina posłużyć dowodem może ta okoliczność, że kiedy jeszcze w roku 1863 w miejsce starej, walącej się jeszcze synagogi – która kilka przetrwała wieków – wznosić poczęto nową, samą już konstrukcją i okazałością przewyższyć mającą swą poprzedniczkę, i kiedy według pierwotnego planu ofiarodawców-założycieli budowa jej po niespełna dwóch latach ukończoną być miała – o czym pisałem w numerze 39 Jutrzenki z roku 1863 – po dziś dzień zaledwie całkowity fundament i parterowe okna wykończone zostały. Powodem tak wielkiego z ukończeniem budowy ociągania się jest szczupły zasób funduszów, który ma swoje źródło w niezamożności składkodawców.

Wolę wam przeto pokrótce skreślić działalność na polu dobroczynnym, na niwie miłości bliźniego tutejszej gminy współwyznawców naszych, opierając się na tym, co mędrcy nasi w Misznie, traktacie Pe’ah w rozdziale pierwszym, powiadają: „…Te są uczynki, z których człowiek korzysta w doczesnym, a głównej za nie zasługi dopiero w przyszłym używa życiu, mianowicie: czczenie rodziców, pełnienie dobroczynności itd.”^[1].

Pominąwszy już liczne cierpiącej ludzkości przysługi świadczący szpital, z dobroczynnych przed laty kilkunastu dopiero wzniesiony składek – a szczegółowy opis którego, zasłużonego na polu literatury hebrejskiej pióra doktora Goldszmita, pomieszczonym niedługo zostanie w historii szpitali w Królestwie, wydawanej przez redakcję „Gazety Lekarskiej” i Biblioteki Umiejętności Lekarskich^[2] – istnieje jeszcze przy tym w łonie gminy naszej kilka bardzo użytecznych bractw^[3]. Ważniejsze z nich wyszczególniam:

Bractwo tak zwane święte (Chewra kdosza), którego główne zadanie – przybywanie na pomoc każdemu potrzebującemu, przynoszenie ulgi cierpiącej ludzkości, wspomaganie obcych, do miasta naszego trafem zabłąkanych, oraz podawanie sposobu zarobkowania pracować chcącym współbraciom. Członkowie tego bractwa za świętą niemniej poczytują sobie powinność wspieranie jałmużną łaknących, a nieprzywykłych do wyciągania publicznie ręki; pomoc ta jednak w taki sposób podawaną bywa, aby niczym nie obrazić honoru biednego. Częstokroć sam, że się tak wyrażę, pacjent nie wie, skąd mu w chwili najkrytyczniejszej pomoc niespodziana przyszła.

Bractwo opatrywania chorych (Bykur cholim), powołaniem którego jest pielęgnowanie chorych członków gminy i opatrywanie ich żywnością. Górującym nad wszystkie inne faktem w przechowanych tradycjonalnie statutach bractwa tego jest to, że każdy z jego członków, w chwili potrzeby, kolejno, czuwać musi noc całą przy łóżku chorego, a od tego moralnego obowiązku najważniejsze nawet przeszkody z trudnością uwalniają.

Bractwo pogrzebowe Hałwojath hameth, celem którego – wyprawiać własnym kosztem, tj. z zebranych na ten cel od gminy składek, ubogiemu umarłemu pogrzeb i udzielenie potrzebnych na ten smutny obrządek ubrania i szat pośmiertnych. Ponieważ zaś wedle ustaw zakonu familia zmarłego siedem dni żałoby (sziwa) odbywać musi, w których zagrodzonym jej jest zarobkowanie, zasila się przeto familię zmarłego wsparciem pieniężnym, by ją od niedostatku przez ten czas uchronić. Towarzyszy tej pomocy materialnej nie mniejszej wagi religijna pociecha, która się w odwiedzaniu familii zmarłego w pierwszych dniach żałoby (Nychum a welim) – objawia.

Sądzę, że poznanie tego rodzaju stowarzyszeń daleko większą duchową przyjemność sprawić może nawet i ziomkom chrześcijanom, aniżeli obrzucanie błotem rzeczy świętością dla każdego prawego Izraelity będących, a o których najmniejszego się nie ma pojęcia, jak tego świeżo przykład mieliśmy w ogłoszeniu przez panią Aleksandrę Marczewską bezcelowej i rażącej jawną niewiadomością opisywanego przez nią przedmiotu broszurki Wyjątek z powieści pn. „Żyd chrześcijanin”, o której sąd bardzo słuszny i sprawiedliwy wydaliście w numerze 26 pisma Waszego za rok bieżący^[4].

Na zakończenie niniejszej mej korespondencji poczytuję sobie za obowiązek podzielić się z wami zapewne nie wszystkim znaną wiadomością, że autor francuskiego dzieła O Franku i frankistach, pan J. Kalmanson, na które kilkakrotnie w ciekawej i zajmującej rozprawie: Frank i frankiści według nowszych źródeł w „Izraelicie” pomieszczanej powoływaliście się, a nawet i cytowali dość obszerne z niego wyjątki – jest synem byłego rabina miasta Hrubieszowa. Byłoby wielce pożądanym, aby biografia tego zasłużonego pisarza, w żadnym z pism krajowych po dziś dzień nieogłoszona – w piśmie Waszym pomieszczoną została^[5].

Łączę przy tym z oddali życzenie powodzenia w nowym półroczu zasługującemu na nie jedynemu organowi Żydów naszych.