Latarnie

Anna Pycka

Zrobiło się już zupełnie ciemno; na ulicy zapalono latarnie, których blask wpadał do gabinetu panny Izabeli malując na suficie ramę okna i zwoje firanki. (I, 129)

W grudniu 1856 roku ustawiono rzędem 82 latarnie od gazowni przy Ludnej, przez Książęcą, Nowy Świat, Krakowskie Przedmieście do placu Zamkowego. „Kurier Warszawski” donosił: tysiące osób wyległo […] na Krakowskie Przedmieście i Nowy Świat, dla przypatrzenia się oświetleniu gazem po raz pierwszy Warszawy. Nowość ta wprawiała w podziwienie; za ludźmi użytymi do zapalania latarń bardzo wielu spieszyło i przy każdej latarni z podniesionemi oczami do góry ciekawi podziwiali zapalanie się gazu. Pod koniec wieku było ich już prawie dwa tysiące. Zaczęły się pojawiać również w odleglejszych dzielnicach stolicy: na Czerniakowskiej, Ogrodowej, Pawiej, a także prawym brzegu Wisły. Mimo to opinia publiczna i dziennikarze narzekali na niedostateczne oświetlenie miasta. W 1883 roku zaczęto stosować palniki dwupromienne, choć na początku tylko na głównych ulicach miasta. Latarniami gazowymi był oświetlony most Kierbedzia. Na obrzeżach miasta nadal funkcjonowały latarnie naftowe i olejowe, których drewniane słupy przed powstaniem styczniowym malowano w biało-czerwone pasy.
Pierwszy eksperyment z oświetleniem elektrycznym przeprowadzono w Warszawie już w 1865 roku, upamiętnił to ówczesny kronikarz: zdjęto fotografie w Warszawie mostu stałego na Wiśle podczas robót dokonywanych w nocy przy świetle elektrycznym. Mimo stosunkowo szybkiego postępu oświetlenie elektryczne częściej wykorzystywano do celów przemysłowych, na ulicach jeszcze długo wzbudzało sensację i strach przed pożarem.
W Lalce często znajdujemy wzmianki na temat oświetlenia: w sklepie Minclów zimą przez cały dzień paliła się ogromna lampa naftowa z daszkiem, sklep Wokulskiego był rzęsiście oświetlony lampami gazowymi, na ulicach paliły się latarnie gazowe, kościół – podczas kwesty wielkanocnej – pogrążony był w ciemności, której nie mógł rozproszyć blask kilkunastu świec płonących w srebrnych kandelabrach, a Ochocki był wynalazcą lampy elektrycznej.

→ Mieszkania.