Niższe warstwy społeczne
[Wokulski] Już zdawał sobie sprawę z tego […], że w chwili nieszczęścia, kiedy go wszystko zdradziło, jeszcze pozostała mu wierną – ziemia, prosty człowiek i Bóg. (II, 531)
Wprowadzeni do Lalki „prości ludzie” odgrywają w niej niezwykle ważną rolę, także w planie ideowym. Należą do nich zarówno postaci znane z imienia (służący Mikołaj, służąca Anusia) bądź z nazwiska (furman Wysocki i jego brat dróżnik – Kacper Wysocki, Węgiełek), jak też szereg postaci anonimowych, zazwyczaj z dalszych planów powieści (służba, robotnicy budowlani, szwaczki, itd.) czy nędzarze obserwowani przez Wokulskiego na brzegu Wisły (kilku drzemiących na słońcu pijaków czy złodziei, dwie śmieciarki i jedna kochająca się para, złożona z trędowatej kobiety i suchotniczego mężczyzny, który nie miał nosa).
Postaci te pojawiają się często w zasadniczych, węzłowych scenach powieści (próba samobójcza Wokulskiego pod Skierniewicami), a ich niskie socjalne uposażenie staje się po wielokroć punktem wyjścia do rozmyślań Wokulskiego o kondycji społeczeństwa polskiego – wówczas grają one rolę uzasadnienia dla pomysłów reformatorskich głównego bohatera, jak też uwiarygodniają zasadność jego projektów. Bohaterowie z niższych warstw społecznych nabierają często w powieści znaczenia postaci symbolicznych, związanych z ewangelicznym wzorem człowieka prostego, maluczkiego (na przykład Kacper Wysocki w scenie skierniewickiej).
→ Służba domowa; → Społeczeństwo; → Ubodzy.
