NOWOLIPKI 29

Henryk Bryskier

ONI, II/III

„Zmniejszywszy getto o ten stosunkowo niewielki odcinek [Elektoralna, Rymarska, Tłomackie], wstrząśnięto ŻTOS’em (Żydowskim Towarzystwem Opieki Społecznej], które straciło gmach b. Biblioteki Judaistycznej i przyległe budynki, gdzie mieściły się biura, względnie maszyny pod synagogą. Ażeby zapobiec ewentualnej przerwie w urzędowaniu, przystąpiono do szybkiego uruchamiania agend ŻTOS częściowo w lokalu poszkolnym na IV piętrze przy ul. Nowolipki nr 29 i częściowo przy ul. Przejazd nr 9, dokąd dojście prowadziło poprzez gruzy ul. Mylnej. Ścieśnione biura nie sprzyjały normalnej pracy, a jak wielką była ich kompresja, można sobie wyobrazić, zważywszy, że już poprzednie obszerne i liczne pomieszczenia były niedostateczne, a rozszerzyć się nie było można, bowiem nie było wolnych lokali. Cóż więc mogło dać jedno piętro b. szkoły prywatnej? Trudne warunki pracy, zmniejszenie getta, powstanie nowych kadr podopiecznych etc. Wybitnie wpłynęły na obniżenie jakości pracy społecznej, co było początkiem likwidacji ŻTOS’u.” (s. 176-177)

Abraham Lewin

ONI, III A (29.07.1942)

„Ósmy dzień <akcji>. Wóz na Karmelickiej – wrzucają do niego ludzi. Na podwórzu domu przy Nowolipkach 29 znajdują się jeszcze meble lokatorów, których wyrzucono z mieszkań. Żyd mieszka pod gołym niebem. Kon informuje: dziewczyna, która wróciła z <placówki>, opowiedziała o zabiciu dwóch 10-letnich młodzieńców; zastrzelono ich. Jeden z nich dogorywał przez całą godzinę. Zastrzelili ich bez żadnego powodu. Igła, córka p. Z. Z., udaje się ze swą matką [na Umschlagplatz]. Miejsce egzekucji: Piaseczno Pustelnik, Bełżec.” (s. 176-177)