PLAC TRZECH KRZYŻY (poza gettem)

Emanuel Ringelblum

ONI, I

„Słyszałem, że Niemcy wtargnęli do Kościoła na Grzybowie [Kościół Wszystkich Świętych]. Ksiądz uspokajał, ale mimo to wybuchła duża panika, to samo przydarzyło się przed kilku dniami w kościele na placu Trzech Krzyży, z którego wyłapywano na roboty.” (t. 29: s. 112)

ONI, II–IV (?)

„Do tej kategorii brawurowych wyczynów należał ślub żydowski w kościele św. Aleksandra na placu 3 Krzyży. Gestapo, otrzymawszy wiadomość o tym ślubie, otoczyło kościół i zabrało wszystkich zebranych do więzienia. Młodej parze, połączonej od dawna ślubem żydowskim, chodziło w danym wypadku o uzyskanie pierwszego, autentycznego dokumentu, który zalegalizowałby ich wobec domowników i sąsiadów. Do tej kategorii brawurowych wyczynów zaliczymy też wspólny obiad 11 Żydów w Świdrze pod Warszawą. Doniesiono o tym władzom niemieckim, które zaaresztowały obecnych, a potem rozstrzelały.” (t. 29a: s. 62-63)

 

Marcin Szczygielski

ONI, II

„Mam kolegów, sprzedają papierosy na placu Trzech Krzyży. Widzieliśmy się parę razy, raz nawet pohandlowałem trochę z nimi. Można nieźle zarobić, ale człowiek musi mieć nerwy ze stali. Cały dzień kręcisz się na widoku, okropne ryzyko.
– Oni też są z Dzielnicy?
– No, mowa! Pewnie.” [s. 160]

ONI, II D

(Połowa lipca 1942)

„Za każdym razem, gdy Emek wraca z miasta, pytam go, czy nie wie, co się dzieje w Dzielnicy, ale zbywa mnie i nie odpowiada. A przecież musi coś wiedzieć. Wiem już, że spotkał się ze swoimi kolegami sprzedającymi papierosy na placu Trzech Krzyży. Ma też innych znajomych, którzy próbują handlować na placu pod kolumną Zygmunta i na Starym Mieście. Mieszkają w podziemiach zrujnowanego Zamku Królewskiego, podobno opiekują się tam małą dziewczynką. Ci z placu Trzech Krzyży nie mają stałej kryjówki – śpią w ruinach na Saskiej Kępie, na klatkach schodowych domów, czasami na strychach.” [s. 202]

ONI, III A 

(Połowa sierpnia 1942)

„A twój dziadek… Cóż, jedyna nadzieja, że udało mu się wydostać z getta i schował się u kogoś za murem. Jeśli tak się stało, nie będzie mógł się z tobą kontaktować. To zbyt niebezpieczne i dla ciebie, i dla niego. I dla ludzi, którzy mu pomagają.
– A jeśli został w Dzielnicy? – pytam.
– Jeśli został w Dzielnicy, to już po nim – stwierdza twardo Emek. – Niemcy ją likwidują.
– Jak to likwidują?! – wykrzykuję.
– Ciszej! Widziałem się dziś z Byczkiem. Wiesz, to ten chłopak z placu Trzech Krzyży, który tam dowodzi. Niemcy wywożą pociągami wszystkich z getta na śmierć. Niedługo nikogo tam nie będzie.
– To… To nieprawda! – wykrzykuję.
– Nie krzycz! – ucisza mnie znowu. – To prawda. Byczek dobrze wie, co mówi.” [s. 214]

ADRESY:

– Plac Trzech Krzyży 23,

 

TRASY:

– Trasa: Aleja Szucha 25 – Plac Trzech Krzyży,