Spirytyzm i media

Edyta Jarosz-Mackiewicz

To są media […] Na nich Palmieri pokazuje swoje sztuczki. Widowisko, trwające około dwu godzin, polegało na tym, że Palmieri z pomocą wzroku usypiał swoje media, w taki jednak sposób, że mogły one chodzić, odpowiadać na pytania i wykonywać rozmaite czynności. (II, 169)

Ważnym wydarzeniem w czasie pobytu Stanisława Wokulskiego w Paryżu był jego udział w seansie spirytystycznym, prowadzonym przez profesora Palmieri. Szczególnie mocne wrażenie wywarły na bohaterze doświadczenia magnetyczne z zakresu hipnozy. Nazwą medium określano osobę, podatną na hipnozę i sugestię, której przypisywano zdolność odczuwania zjawisk telepatycznych, jasnowidztwo, zdolność obcowania z duchami podczas seansów mediumicznych (spirytystycznych).

Między nadprzyrodzonymi talentami medium miały znajdować się: lewitacja, czyli bezdotykowe unoszenie przedmiotów i ciał w powietrzu, wytwarzanie widm (fantomów) ludzi, zwierząt i przedmiotów, fotografowanie myśli, polegające na wytwarzaniu na materiale światłoczułym obrazów będących odbiciem wyobrażeń medium, oraz tworzenie materialnego sobowtóra, przejawiające się obecnością medium jednocześnie w dwóch różnych miejscach. Medium mogło ponoć przekazywać zebranym informacje od kontaktującego się ducha, cytować jego słowa, przemawiać głosem zjawy.
W Warszawie czasów Lalki rozwinął się biznes mediumiczny. Wytwarzano i sprzedawano rozmaite rekwizyty, używane podczas seansów: specjalne stoliki, ekrany fosforyzujące, którymi oświetlały się zjawy i inne rekwizyty, które stanowiły oprawę seansów. Robiono także fotografie funeralne, w tle których za zmarłym pojawiał się duch osoby mu bliskiej.

Istniało wiele metod nawiązywania kontaktu z duchami. Najczęściej media (i uczestnicy spotkania) byli wprowadzani w trans – szczególny stan, w którym odczuwano nadprzyrodzone emocje; seanse odbywały się z reguły w zaciemnionym pomieszczeniu, wokół drewnianego, przeważnie okrągłego stołu, wieczorem lub w nocy, przy świecach, co miało ułatwić materializację duchów.
Najwybitniejszym ówczesnym badaczem hipnozy, magnetyzmu i mediów był Julian Ochorowicz, filozof, psycholog, poeta, wynalazca w dziedzinie elektroakustyki i telefonii. Był zaprzyjaźniony z Bolesławem Prusem, który uwiecznił go w Lalce jako inżyniera wynalazcę Juliana Ochockiego.