Sprytny Giuseppe Gasparini i zachłanny Andrea Lucchi
Katarzyna Biernacka-Licznar

Z anonimowego przekładu wydanego przez Baldiniego i Castoldiego skorzystał także w latach trzydziestych XX wieku Giuseppe Gasparini, założyciel i właściciel dwóch wydawnictw: A.R.A. i La San Paolo. Wydawnictwo A.R.A (Agenzia Religiosa Artistica) działało w latach 1925–1935, natomiast La San Paolo di G. Gasparini w okresie od 1931 do 1941 roku. Dwa wydawnictwa miały tę samą siedzibę w Mediolanie przy Via Pattari 7. A.R.A. nie miało jednolitej polityki wydawniczej, jego oferta była mocno zróżnicowana, niektóre publikacje ukazywały się w serii Romanzi azzurri. Natomiast w La San Paolo ukazywały się książki o treści religijnej i rozrywkowej. Gasparini opublikował Quo vadis Sienkiewicza w wersji „anonimowej” w latach 1931, 1945 (La S. Paolo) i w roku 1934 w wydawnictwie A.R.A.

Kolejnym przykładem wydawnictwa, które bez oporów opublikowało „anonimowy” przekład Quo vadis, zawłaszczając sobie tym samym wersję Baldini & Castoldi, jest Aurora, założona w Mediolanie w roku 1927 przez Andreę Lucchiego. Najpierw siedziba firmy znajdowała się przy ulicy Melzi d’Eril 6, następnie przy Fiori Chiari 8, pod tym adresem swoją siedzibę miało także, począwszy od 1935 roku, drugie wydawnictwo Andrei Lucchiego — Lucchi.

Aurora specjalizowała się początkowo w wydawaniu powieści detektywistycznych, które były rozprowadzane w kioskach (libri da colportage) i na straganach. W roku 1934 do Lucchiego dołączył Gian Dàuli[1], pisarz, tłumacz i wydawca. Ich współpraca była nastawiona na masową produkcję książek, w tym powieści angielskich i francuskich, które były tłumaczone m.in. przez Dàulego. Działania Lucchiego i Dàulego spotkały się z ostrą reakcją mediolańskiego i narodowego związku wydawców faszystowskich, którzy sprzeciwiali się m.in. rozprowadzaniu książek w kioskach. Duży wpływ na działalność wydawnictwa miała wojna włosko-abisyńska prowadzona w latach 1935–1936, jak również polityka faszystowska, która za wszelką cenę dążyła do ograniczenia działalności Dàulego. Z powodu ocenzurowania publikacji Dàulego i ograniczenia dostaw papieru dla drukarni Lucchiego wydawnictwo Aurora zostało zamknięte pod koniec lat trzydziestych, a Dàuli zakończył współpracę z Lucchim.

W Aurorze przekład Quo vadis Henryka Sienkiewicza ukazał się dwukrotnie, w roku 1934 i następnie w roku 1935. Na stronie tytułowej figuruje napis: traduzione Paolo De Rossi (przekład Paola De Rossiego). Pomimo intensywnych poszukiwań nie udało się ustalić żadnych szczegółów biograficznych dotyczących tłumacza. Można nawet zastanowić się, czy rzeczywiście ktoś taki istniał, biorąc pod uwagę, że wspomniany w książce przekład w rzeczywistości jest plagiatem przekładu opublikowanego w roku 1900 u Baldiniego i Castoldiego, tylko lekko skróconym. Należy też podkreślić, że z Aurorą w latach trzydziestych współpracowały młode osoby, które były skłonne przetłumaczyć utwór literacki w ciągu kilku dni, oczywiście takie działania prowadziły do tego, że albo plagiatowano dostępną na rynku wersję, albo opracowany przekład był miernej jakości. Także drugie wydawnictwo Lucchiego, założone w Mediolanie w roku 1935, Tipografia Editrice Lucchi, spotkało się z wrogim nastawieniem włoskiej Federacji Wydawców (Federazione degli Editori). Stowarzyszenie sprzeciwiało się działaniom Lucchiego, który nie stosował zasad etyki wydawniczej, w krótkim czasie jego firma zasłynęła z nieuczciwych praktyk publikacyjnych, które miały na celu redukcję kosztów produkcji książek i wypracowanie maksymalnego zysku dla firmy, prowadzonej i zarządzanej przede wszystkim przez członków rodziny Lucchich. Ich działania wydawnicze polegały m.in. na wykorzystywaniu i publikowaniu utworów bez przestrzegania praw autorskich, sprzedaży abonamentowej książek, redukcji kosztów przeznaczonych na reklamę i wydawaniu utworów w skromnej szacie graficznej, lecz z przyciągającymi wzrok czytelnika okładkami (Caccia 2013: 191).

Można zatem stwierdzić, że w obu wydawnictwach Lucchi zastosował agresywną politykę wydawniczą. Utwór Sienkiewicza był publikowany w wydawnictwie Lucchiego wielokrotnie, począwszy od roku 1953, zawsze w „przekładzie” enigmatycznego Paola De Rossiego.

Przypisy

  1. Gian Dàuli, pseudonim Giuseppe Ugo Virginio Quarto Nalato (1884–1945) — pisarz, tłumacz, wydawca (por. V. Cecchetti, Nalato, Giuseppe Ugo, Treccani.it, http://www.treccani.it/enciclopedia/giuseppe-ugo-nalato_(Dizionario-Biografi co)/, dostęp: 6.02.2020; David, Scheiwiller 1989).