Udział adaptacji w ofercie wydawniczej dla młodych czytelników

Katarzyna Biernacka-Licznar

Pierwsze adaptacje Quo vadis opracowane specjalnie z myślą o młodzieży pojawiły się we Włoszech już w roku 1900, ich autorami byli, przypomnijmy, Federigo Verdinois i ksiądz profesor Enrico Salvadori. Niedługo potem światło dzienne ujrzały wydania opracowane przez Giacoma Pastoriego Angela Michelottiego, Ettore Fabiettiego, Eugenia Trevesa i Francesca Perriego. W ofercie wydawców powojennych pierwsza adaptacja Quo vadis przygotowana dla odbiorcy niedorosłego pojawiła się w roku 1949 za sprawą wydawnictwa La Scuola z Brescii. Przeróbki utworu Sienkiewicza, które zdominowały włoski rynek wydawniczy po II wojnie światowej, były w większości adresowane do młodzieży w wieku od jedenastu do piętnastu lat. Autorzy adaptacji musieli zmierzyć się z trudnym zadaniem skrócenia pierwowzoru (czasami więcej niż połowę w stosunku do oryginału). W efekcie na rynek trafiły wersje skrócone, zredukowane, zmienione, a często wzbogacone o nowe wątki, których próżno szukać w oryginale Sienkiewicza.

Za pomocą tych „twórczych” przeróbek wydawcy starali się dotrzeć do młodych czytelników. Drukowane przez nich wersje w większości przypadków nie odzwierciedlały wartości literackiej powieści Sienkiewicza. W wielu przypadkach poczynione transpozycje (szczególnie wydania w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych) miały tylko jedno zadanie: skutecznie przyciągnąć odbiorców do witryn księgarń i kiosków. Podsumowując dane dotyczące zmiennej liczby wydań adaptacji w latach 1950–1999, zauważamy ich dynamiczny wzrost w latach pięćdziesiątych w stosunku do lat 1900–1949. W kolejnym dziesięcioleciu odnotowujemy tę samą liczbę wydań, jednak należy zaznaczyć, że wtedy mamy już w większości do czynienia ze wznowieniami. Od połowy lat siedemdziesiątych zauważamy spadek liczby wydań adaptacji. Po II wojnie światowej adaptacje Quo vadis były publikowane przez różne oficyny, w latach pięćdziesiątych do utworu Sienkiewicza sięgnęło piętnaście wydawnictw, w kolejnym dziesięcioleciu — osiem.

W późniejszych latach liczba nowych wydawców, którzy byli zainteresowani publikowaniem przeróbki Quo vadis, znacznie spadła. W badanym okresie (1899–2019) można wskazać wyraźny udział kilku oficyn, których edycje dominowały na rynku. Najprężniej działało wydawnictwo Ettore Boschiego, które łącznie opublikowało utwór Sienkiewicza piętnaście razy, kolejne miejsca zajmują wydawnictwo La Scuola z Brescii — jedenaście, wydawnictwo Giuseppe Malipiero z Bolonii^[1] i La Sorgente z Mediolanu — dziesięć, wysoką pozycję mają także mediolańskie AMZ — osiem, i wydawnictwa katolickie SAS i SEI — łącznie trzynaście wydań.