Wydawnictwo UTET z Turynu
W roku 1791 księgarze bracia Pomba założyli w Turynie małe wydawnictwo, które syn jednego z nich, Giuseppe Pomba, przekształcił w kolejnych dziesięcioleciach w dużą firmę, nadając jej w roku 1854 nazwę UTET (Unione Tipografico-Editrice Torinese). Podjęto wtedy decyzję, że wydawnictwo będzie specjalizowało się w wydawaniu ważnych dzieł literackich, a także słowników, na które czekał rynek wydawniczy (z tego właśnie powodu wydano m.in. Grande dizionario enciclopedico, Grande dizionario della lingua italiana czy Dizionario enciclopedico universale della musica e dei musicisti). Wydawnictwo specjalizowało się również w publikacjach, które określano mianem „Classici” i na które składały się teksty literackie, filozoficzne, polityczne i religijne, nie brakowało również utworów o tematyce naukowej, historycznej i pedagogicznej czy prawniczej[1].
Nakładem UTET Quo vadis ukazało się w prestiżowej serii dla dzieci i młodzieży La Scala d’oro, stworzonej przez Vincenza Errante i Fernanda Palazziego. Opracowanie adaptacji przeznaczonej dla dzieci dziesięcioletnich, uczęszczających do piątej klasy szkoły podstawowej, powierzono profesorowi z gimnazjum w Vercelli Eugeniowi Trevesowi[2], który miał już za sobą pierwsze, udane doświadczenia w opracowywaniu skróconych wersji wielkich powieści. Po otrzymaniu ścisłych wytycznych od redaktorów serii Treves przystąpił do pracy i w roku 1936 nakładem UTET ukazało się Quo vadis? Romanzo, liczące 122 strony, z ilustracjami Mariny Battigelli, jedynej kobiety, która współpracowała z autorami adaptacji w ramach serii La Scala d’oro. Wprowadzenie we Włoszech w roku 1938 praw rasowych spowodowało, iż nazwisko Trevesa znalazło się na liście niepożądanych[3]. Zabiegając jednak o utrzymanie tytułu w serii, redaktorzy zwrócili się z propozycją opracowania nowej wersji adaptacji do pisarza i dziennikarza Francesca Perriego[4]. W roku 1940 nakładem UTET ukazało się Quo vadis? Romanzo z tekstem Perriego, ale w szacie graficznej, opracowanej w roku 1936 przez Battigelli do wersji Trevesa. Kolejne wznowienia adaptacji Perriego miały miejsce w latach 1940, 1942, 1944, 1958, 1978. W połowie lat sześćdziesiątych wydawnictwo UTET zdecydowało się na publikację powieści historycznej z czasów Nerona w wersji dla dorosłych, przejmując od wydawnictwa Mondadori przekład opracowany w roku 1953 przez Marię Czubek-Grassi i Eridana Bazzarellego.
Przypisy
- Od lat osiemdziesiątych XX wieku wydawnictwo przeżywało okres silnej ekspansji, w roku 1985 założono UTET Libreria, a w 1990 wydawnictwo zakupiło dom wydawniczy Petrini. W 1995 nabyło prawa do wydawnictwa Garzanti Editrice, kilka lat później UTET zostało wykupione przez Gruppo De Agostini Editore. Więcej informacji na temat współczesnej historii wydawnictwa znaleźć można na jego stronie: http://www.utet.it/la-storia.html, a także w: Schembri Volpe 2015; Firpo 1975.
- Eugenio Treves (1888–1970) — pisarz, wykładowca. Urodził się w Mediolanie. W roku 1911 ukończył studia filologiczne we Florencji. Następnie podjął pracę lektora języka włoskiego na Uniwersytecie w Grenoble. Od roku 1914 był związany z Istituto tecnico Camillo Cavour w Vercelli. Został odsunięty od nauczania z powodu ustaw rasowych. Do pracy nauczyciela powrócił po zakończeniu II wojny światowej. Był wytrwałym współpracownikiem Fernanda Palazziego, z którym współredagował Novissimo dizionario della lingua italiana, opublikowany nakładem wydawnictwa Ceschina w roku 1939. W roku 1924 założył w Vercelli czasopismo „Vercelli Nobilissima”. Autor zbiorów poetyckich, baśni, opowiadań, komentarzy. W latach trzydziestych współpracował z wydawnictwem UTET, które powierzyło mu zadanie opracowania adaptacji dla dzieci i młodzieży do serii La Scala d’oro. Tłumaczył z języków francuskiego i angielskiego. Dokumenty dotyczące życia i działalności Trevesa znajdują się obecnie w Archivio di Stato w Vercelli, a także w Biblioteca dell’Università del Piemonte Orientale w Vercelli. Na podst. dokumentów z Archivio di Stato w Vercelli; Rosso 1984: 17. Profesor Eugenio Treves otrzymał szczegółowe wytyczne dotyczące opracowania Quo vadis, podobnie jak ilustratorka Marina Battigelli. Materiały dotyczące opracowania Quo vadis dla wydawnictwa UTET znajdują się w archiwum Trevesa w Vercelli. Na ten temat pisała także Elisa Rebellato (por. rozdział I).
- Adaptacje autorstwa Eugenia Trevesa, Rosy Errery, Giuseppe Morpurgo zostały zastąpione nowymi opracowaniami w następstwie ogłoszonych w roku 1938 praw rasowych (por. G. Aiolfi ,“La Scala d’oro” della UTET: una collana per ragazzi durante il fascismo (1932–36), https://www.fondazione mondadori.it/wp-content/uploads/2018/12/aiolfi 17–24.pdf, dostęp: 6.02.2020; Cannistraro 1975: 427–437).
- Francesco Antonio Perri (1885–1974) — pisarz, dziennikarz, antyfaszysta. Urodzony na południu Włoch, w roku 1908 przeniósł się do Piemontu w poszukiwaniu pracy. W roku 1914 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie w Turynie, niedługo potem rozpoczął studia filologiczne na Uniwersytecie w Pawii, których nie ukończył z powodu wybuchu I wojny światowej. W roku 1921 przeniósł się razem z rodziną do Kalabrii, gdzie pracował jako urzędnik, równocześnie wydawał utwory literackie (poezje i powieści). Po publikacji w roku 1925 powieści zatytułowanej I conquistatori, która miała wymowę antyfaszystowską, został usunięty z pracy. Pozbawiony środków finansowych, przeniósł się do Mediolanu, gdzie podjął współpracę z wydawnictwem UTET, powierzono mu zadanie redagowania książek dla dzieci, które ukazywały się w serii La Scala d’oro. W roku 1928 otrzymał nagrodę wydawnictwa Mondadori za powieść Emigranti. Publikował pod pseudonimami Ferruccio Pandora, Nepos, Ariel, Pan, Paolo Albatrelli. Po zakończeniu II wojny światowej przeniósł się najpierw do Genui, następnie do Rzymu, gdzie pracował jako dziennikarz. Pod koniec życia zamieszkał w Pawii, gdzie zmarł (por. Tartaglia 2013; Strangio 1995).
