Adaptacje Quo Vadis dla młodzieży w ofercie wydawnictw mediolańskich
Analiza zgromadzonych danych bibliograficznych wskazuje, że od początku lat pięćdziesiątych przeróbki powieści Sienkiewicza ukazywały się dosyć często w małych prywatnych wydawnictwach specjalizujących się w publikacjach dla dzieci i młodzieży. W tym okresie doszło we Włoszech do powstania wielu nowych przedsiębiorstw wydawniczych, które zabiegając o czytelnika, prześcigały się w pomysłach (nie zawsze udanych) na publikacje dla młodych odbiorców. Ich misją (w większości) nie było wydawanie książek pięknych i wartościowych, które byłyby rezultatem współpracy autora, tłumacza, ilustratora i wydawcy. Licząc na szybki zysk, a także wzrost produkcji wydawniczej, wydawcy dążyli do wypuszczania na rynek publikacji opartych na klasyce i odznaczających się krzykliwymi okładkami, przyciągającymi wzrok młodych odbiorców. Wykorzystując popularność amerykańskiego filmu Quo vadis, zrealizowanego przez Mervyna LeRoya dla wytwórni MGM, małe wydawnictwa zaproponowały włoskiej młodzieży książkowe wydania adaptacji Quo vadis, a także fotokomiksowe wersje filmowej adaptacji LeRoya (por. rozdział I), reklamujące utwór Sienkiewicza jako „klasyk literatury młodzieżowej, dzięki któremu mogą poznać życie w starożytnym Rzymie w jednym z najbardziej burzliwych okresów w jego dziejach” (Birek 2018: 240).
Jedną z pierwszych adaptacji, opracowaną w roku 1952 na potrzeby młodego odbiorcy była wspomniana już wersja Liny Ottino Foglino. Z kolei rok 1953 był wyjątkowy pod względem liczby przeróbek powieści, które trafi ły na rynek wydawniczy, co niewątpliwie wiązać można z wejściem na ekrany włoskich kin hollywoodzkiej ekranizacji Quo vadis. Wydawnictwo La Sorgente wypuściło adaptację Gastona Toschiego, która miała się doczekać wielu wznowień w kolejnych latach. Małe wydawnictwo Giachini opublikowało wersję Carla Villi, a wydawnictwo Ettore Boschiego (początkowo noszące nazwę Carroccio, następnie Boschi)[1] zdecydowało się na wydanie adaptacji autorstwa Attilia Rovinellego[2].
Na temat wydawnictwa Edizioni dell’Aquilone nie udało się uzyskać żadnych informacji. Natomiast wydawnictwo braci Fabbri[3], specjalizujące się w początkowej fazie działalności w publikacjach dla dzieci i młodzieży, opublikowało w roku 1955 adaptację Quo vadis w opracowaniu Pina Forestiego, który podobnie jak Ottino Foglino wzorował się na przekładzie Tita Zucconiego, wspomagając się tłumaczeniem Cristiny Agosti-Garosci[4]. Zaledwie rok później inne mediolańskie wydawnictwo, Trevisini[5], także zdecydowało się na włączenie do swojej oferty wydawniczej adaptacji Quo vadis dla młodzieży, opracowała ją osoba posługująca się nazwiskiem De Dominicis. W tym przypadku podstawą adaptacji stał się przekład Ketty Nagel opublikowany na początku wieku przez wydawnictwo Treves.
W wydawnictwie AMZ[6] utwór Sienkiewicza pojawił się dosyć późno, biorąc pod uwagę liczbę adaptacji dla młodzieży, która ukazała się w innych wydawnictwach mediolańskich w latach pięćdziesiątych. Adaptacja opracowana przez anonimowego autora była skrótem wersji Liny Ottino Foglino z 1952 roku. Przeróbka sygnowana nazwą AMZ ukazała się z ilustracjami młodego wówczas studenta Akademii Sztuk Pięknych Brera w Mediolanie Roberta Moliny[7]. W kolejnych wydaniach, które były publikowane do roku 1985 włącznie, stworzenie ilustracji powierzono bułgarskiemu malarzowi Ivanowi Gongalovowi[8].
Przypisy
- Carroccio vel Editrice Boschi. Ettore Simone Boschi (1874–1955) wspominany jest w historii włoskich wydawców dla dzieci i młodzieży, jako „Nonno Ebe”, autor powiastek dla małych dzieci, publikowanych w latach 1926–1936 przez wydawnictwo Edizioni Cartoccino, którego był założycielem. W roku 1934 zarządzanie wydawnictwem powierzył synom: Luigiemu i Lorenzowi, siedziba firmy została wówczas przeniesiona z Monzy do Mediolanu i zmieniła nazwę na Casa Editrice Carroccio. W latach trzydziestych wydawnictwo Boschiego wprowadziło na włoski rynek wiele serii, które cieszyły się poparciem władz faszystowskich, a także dużą popularnością wśród czytelników. W latach pięćdziesiątych z kolei wydawnictwo zaczęło specjalizować się w adaptacjach klasyki. Po śmierci Ettore Boschiego w roku 1955 wydawnictwo zmieniło nazwę na Casa Editrice Boschi. Z dostępnych informacji nie wynika jasno, kto dokładnie stał za założeniem wydawnictwa Boschi. W książce Editori a Milano widnieje informacja, jakoby około roku 1945 synowie Boschiego sprzedali wydawnictwo Carroccio, które następnie zaczęło funkcjonować pod nazwą La Nuova Carroccio, przejmując niektóre tytuły od wydawnictwa Sonzogno. Z dostępnych danych bibliograficznych wynika, że publikacje wydawnictwa Casa Editrice Boschi ukazywały się w serii Classici per la gioventù do roku 1972 włącznie (por. Caccia 2013: 94; Ettore Boschi (Nonno Ebe), LFB.it, http://www.lfb.it/ff f/giorn/aut/b/boschi_ettore.htm, dostęp: 6.02.2020).
- Ilustracje do adaptacji autorstwa Attilia Rovinellego stworzył Sante Albertarelli (1908–1974),ilustrator włoski, który po zakończeniu II wojny światowej współpracował przede wszystkim z wydawnictwem Casa Editrice Carroccio (por. Biernacka-Licznar 2017: 226–236).
- W roku 1945 Giovanni i Dino Fabbri założyli wydawnictwo Edizioni Stampe Internazionali (ESI), które początkowo specjalizowało się w podręcznikach dla uczniów i studentów. Dużym sukcesem okazała się publikacja kursu do samodzielnej nauki języka angielskiego autorstwa Maria Hazona. W roku 1947 bracia zmienili nazwę przedsiębiorstwa wydawniczego na Fratelli Fabbri Editori, w niedługim czasie dołączył do nich także trzeci brat, Rino. Książki wydawnictwa Fratelli Fabbri wyróżniały się na rynku bogatym materiałem ilustracyjnym, dzięki zastosowaniu techniki druku off set. Dużym zainteresowaniem odbiorców cieszyły się także publikacje dystrybuowane w kioskach, jak np. ilustrowana encyklopedia Conoscere. W roku 1971 Istituto Finanziario Industriale odkupiło od braci Dina i Rina 53% udziałów w wydawnictwie. Od roku 1990 wydawnictwo należy do grupy wydawniczej Rizzoli-Corriere della Sera (por. Carotti, Andriani 2010).
- W wydawnictwie Fabbri utwór Sienkiewicza ukazał się także w wersji dla dorosłych w przekładzie Cristiny Agosti-Garosci, po raz pierwszy w roku 1964.
- Wydawnictwo Casa Editrice Luigi Trevisini zostało założone w 1859 w Mediolanie przez Enrica Trevisiniego. Od samego początku wydawnictwo publikowało utwory z myś lą o młodych odbiorcach, m.in. w serii Collana di Libri per la Gioventù. Z biegiem lat kolejni właściciele realizowali misję wydawnictwa bazującą na maksymie „Tradycja — nowoczesność”. Wydawnictwo Trevisini działa do dnia dzisiejszego (por. https://www.trevisini.it/, dostęp: 6.02.2020).
- AMZ zostało założone w roku 1954 przez trzech wspólników: Maria Abrianiego, Maria Malipiera i Francesca Zaccariniego, jednak w krótkim czasie jedynym właścicielem AMZ stał się ten pierwszy. Oferta wydawnicza od samego początku istnienia wydawnictwa była ukierunkowana na odbiorcę dziecięcego, obok książek tradycyjnych: bajek, opowiadań, podręczników, pod koniec lat siedemdziesiątych pojawiły się książki i czasopisma oparte na popularnych wówczas serialach telewizyjnych: Puffi, Heidi, Spazio 1999. Od roku 1990 właścicielem AMZ jest grupa wydawnicza DeAgostini (por. AMZ Editrice — DEA, Guida al Fumetto Italiano, http://www.guidafumettoitaliano.com/guida/case-editrici/editore/60, dostęp: 6.02.2020).
- Roberto Molino (1941–2004) — włoski ilustrator. Absolwent, a następnie wykładowca w Akademii Sztuk Pięknych Brera w Mediolanie (por. Biernacka-Licznar 2017: 229).
- Ivan Gongalov (ur. 1932) — malarz bułgarski. W roku 1956 ukończył National Academy of Art w Sofii. W roku 1965 podczas targów książki w Lipsku został wyróżniony srebrnym medalem za ilustracje do książek. Wtedy też nawiązał współpracę z mediolańskim wydawnictwem AMZ. Po przyjeździe do Włoch pracował także na zlecenie wydawnictwa Fratelli Fabbri. W roku 1990 powrócił do Bułgarii, w latach 1990–1992 był przewodniczącym UBA (Union of Bulgarian Artists) (por. Painter Ivan Gongalov, BNR — Radio Bulgaria, https://www.bnr.bg/en/post/100104350/painter-ivan-gongalov, dostęp: 6.02.2020).
