NISKA 65 (szop bieliźniarski)

Perec Opoczyński

ONI, II

„[Szop bieliźniarski] Zaczynamy opis właśnie od niego, ponieważ wedle naszej oceny jest on szopem wzorcowym, o czym zapewne przekona się też czytelnik. System pracy i jej warunki sprawiają, że zatrudnionych tu opłacanych niewolników czeka powolna i pewna śmierć.

Koncesję na ten szop swego czasu otrzymali panowie Safir, były przewodniczący związku warszawskich bieliźniarzy, i pan Blazer, łódzki majster. Na początku zajęli lokal przy Niskiej 65, w którym zatrudnili około setki bieliźniarzy. Safir był też pierwszym, który sam przekazał do szopu kilka maszyn najnowocześniejszego typu służących do wyrobu modnych koszul frakowych oraz jako dodatek – motor. Wszystko to było warte pięćdziesiąt tysięcy przedwojennych złotych. Praca, ma się rozumieć, był a podporządkowana liczbie zleceń. Zabrano się więc do dzieła.

Postanowiono też, że płaca będzie akordowa, a co za tym idzie, wydłuży się jej czas. Jedenaście, dwanaście, a czasem trzynaście i czternaście godzin na dobę, w zależności od ilości pracy i pilności jej terminów. Wysokości wynagrodzenia nie znano. Żydowscy majstrzy się jeszcze co do tego wahali, ale od początku rozumiano, że będzie mizerne. Jednak kiedy w szopie powstała kuchnia i każdemu robotnikowi przysługiwały dwie porcje zupy dziennie i pół kilograma chleba z marmoladą wraz z czarną kawą (rano ćwiartka chleba i wieczorem druga), nie trzeba było więcej, by przywiązać robotnika do szopu. Nędza Żyda robotnika w okupowanej Polsce była tak wielka, że kawałek chleba dziennie stawał się pięknym sennym marzeniem. Nie bacząc więc na nic, dążył on do tego, by go zdobyć.” (Szopy, s. 442-443)

ONI, II

„Taka praca musi szybko powalić i rzeczywiście zbiera ofiary: od chwili, w której szop bieliźniarski zajął lokal przy Niskiej 65 do dzisiaj, kiedy znajduje się w wielkim budynku przy Lesznie 72 [błąd autora, właśc. 74, chodzi o tzw. małego Toebbensa], zmarło wycieńczonych głodem i pracą ponad siły siedemdziesiąt procent robotnic!” (Szopy, s. 444)