OKOPOWA
Karol Rotgeber
ONI, III A
„Okoliczni mieszkańcy Gęsiej i Okopowej, gdzie mieścił się cmentarz żydowski, słyszeli po nocach strzały karabinowe i turkot karabinów maszynowych. Bo wróg na cmentarzu żydowskim wykańczał owych ludzi. Brać pogrzebowa miała za zadanie do rana nie zostawiać po nich śladu. Nie chcieli Niemcy zanadto obarczać parowozy ciężarem tych ludzi i wykańczali ich na miejscu.” (s. 107)
Henryk Bryskier
ONI, III B
„Ażeby czytelnik mógł sobie obrazowo uzmysłowić równoległość obydwu murów przytaczam ulice: dawny mur już uszczuplonego dużego getta biegł wzdłuż ul. Świętojerskiej do Nalewek, gdzie był przejazd do Leszna itd., zaś nowy mur ustawiono środkiem jezdni od rogu Bonifraterskiej i Franciszkańskiej wzdłuż Gęsiej do Okopowej. Przy zbiegu Gęsiej i Zamenhofa w murze pozostawiono przelot dla ruchu pieszego i kołowego, i w tym miejscu ustawiono wachę.” (s. 207)
Leokadia Schmidt
ONI, V
„Ponoć przy Okopowej odbyła się blokada w jednym z domów i działy się tam straszne sceny. Wszystkich mężczyzn zabrano. W rzeczywistości sprawa ta przedstawiała się zupełnie inaczej, jak się później dowiedzieliśmy. Otóż grupa Żydów, kryjąc się za węgłem domy znajdującego się w pobliżu getta, ale po stronie aryjskiej, z tyłu ostrzeliwała Niemców. Na początku Niemcy nie mogli się zorientować w sytuacji. Wreszcie otoczyli dom przy Okopowej i znaleźli Żydów z bronią w ręku, po czym zabrali Bogu ducha winnych wszystkich mężczyzn znajdujących się w budynku. To było źródłem plotek o blokadach, które Niemcy jeszcze podsycali.” (s. 227-228)
Adam Czerniaków
JA, II B
„Buduje się mur na Żelaznej. Na Okopowej skończono. Walczę o uratowanie synagogi i Biblioteki Judaistycznej.” (s. 226)
Emanuel Ringelblum
ONI, II A
„Szmugiel, jak było do przewidzenia, pochłonął już pierwsze ofiary. Policjanci niemieccy zwabili Żydów na tamtą stronę Okopowej i tam ich zabili. Zastrzelono żydowskiego policjanta za to, że chciał dać łapówkę. Aresztowano sześciu policjantów żydowskich.” (s. 178)
ADRESY:
– Okopowa 49/51 (cmentarz żydowski), – Okopowa 43/47 (stadion „Skry”), – róg ulic Gęsia/Okopowa (wacha),
TRASY:
– Trasa: Grzybowska 26/28 (Gmina Żydowska) – Okopowa 49/51 (cmentarz żydowski), – Trasa: Leszno 1 – Karmelicka – Gęsia (wacha) – Okopowa – Okopowa 49/51 cmentarz żydowski, – Trasa: Okopowa – Kercelak
Bibliografia
– Karol Rotgeber, Pamiętnik, Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego, zespół „Pamiętniki”, sygn. 48.
– Henryk Bryskier, Żydzi pod swastyką, czyli getto w Warszawie w XX wieku, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2006.
– Leokadia Schmidt, Cudem przeżyliśmy czas zagłady, przedmowa i objaśnienia Władysław Bartoszewski, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1983.
– Adama Czerniakowa dziennik getta warszawskiego 6 IX 1939 – 23 VII 1942, oprac. Marian Fuks, Warszawa 1983.
– Emanuel Ringelblum, Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawy. t. 29: Pisma Emanuela Ringelbluma z getta, oprac. J. Nalewajko-Kulikov, Warszawa 2018.