TŁOMACKIE/ LESZNO (brama getta)

Abraham Lewin

ONI/JA, II D (10.07.1942)

„Z drugiej strony opowiedziano mi, że <zjednoczeni> szmuglerzy prowadzą przez bramę Tłomackie-Leszno wozy z towarem. Zdaje się, że koncentracja wielkiego kapitału dała im możliwość poszerzenia bazy dla ich transakcji handlowych i ustawienia się na solidnych podstawach. Żaden obcy, tzn. taki, który nie mieszka na tym terenie, nie ma prawa wstępu do stowarzyszenia ani dostępu do muru.” (s. 163)

Rachela Auerbach

ONI, II C

„Diese Juden da, sollst du mir gut behandeln [Tych Żydów tutaj traktuj mi dobrze – przypis w tekście] – rzekł podobno przed paru dniami jakiś komisarz do żandarma na wylocie Leszno – Tłomackie , przez który przechodzą Żydzi niemieccy stłoczeni w liczbie około 2000 w gmachu Instytutu Judaistycznego i oficynach otaczających synagogę.” (s. 150)

 

JA, II C

„Przez pół godziny obserwowałam z okna na Przejeździe szmugiel. Widziałam robotę szmuglerską po obu stronach muru i kawał zdrowia wróciło mi od tego widoku. […] Sygnalizacja odgrywa w robocie dużą rolę. Wzdłuż całej ulicy Przejazd i Długiej rozstawiane są posterunki obserwacyjne i wystarczy by na zakręcie od strony Bielańskiej czy Leszna czy też Nowolipek pojawiło się patrolujące auto albo żeby żandarm stojący na wylocie Tłomackie – Leszno skierował wzrok w stronę Przejazdu a momentalnie, jak za dotknięciem guzika elektrycznego, zaalarmowane zostają wszystkie punkty. „Wariat, wariat” przechodzi krzyk od krańca do krańca ulicy, która w ciągu jednej sekundy zmienia kompletnie swój wygląd. Nadanie alarmu. Za chwilę żandarm się odwrócił z powrotem, w drugą stronę, czy też auto przejechało w kierunku Rymarskiej, nie skręcając wcale w Przejazd. Odwołanie alarmu. Lekkie pogwizdy, pstrykanie, znaczy się <przeszedł> i znowu robota wre w całej pełni. Szalenie szybkie tempo. Od strony Długiej pędzą ludzie z tłumokami. Kobiety, mężczyźni, głównie zaś młodzież. Niektórzy na rowerach, mając pakunek na siodełku, przed sobą lub na plecach, inni wiozą wózki rowerowe.” (s. 183-184)

 

Emanuel Ringelblum

ONI, II A

„14 grudnia krążyły pogłoski o podjęciu usilnych starań celem uzyskania dla Żydów zezwolenia na wychodzenie z getta na kilka godzin. Na Tłomackiem wacha wypuściła grupy kobiet i dzieci, aby kupiły chleb. Pozwolili wyjść grupami do 30 osób. Na Solnej wacha zezwoliła kupić chleb za pośrednictwem chłopców chrześcijańskich, ustalając przy tym opłatę 20 gr za przyniesienie chleba. Przywozi się całe wagony z mąką.” (s. 185)

„Wczoraj do granicy gett na Tłomackiem zajechał samochód i wysiadło z niego kilku Niemców. Zaczęli okrutnie bić wszystkich Żydów, którzy tam byli. Bili strasznie i jeden człowiek został ranny. Chciano wezwać lekarza, ale okazało się, że w getcie nie ma Pogotowia Ratunkowego. Zaczęto szukać lekarza, ale i takiego nie znaleziono. Upłynęło dużo czasu zanim udzielono rannemu pierwszej pomocy.” (s. 190)