Kupiec

Piotr Reputakowski

Ja mam obowiązek dbać tylko o własny zysk i o taniość dla nabywców [mówił Wokulski] […] Mnie się zdaje, że jest to dość po obywatelsku dostarczyć konsumentom tańszego towaru i złamać monopol fabrykantów, którzy zresztą tyle mają z nami wspólnego, że wyzyskują naszych konsumentów i robotników. (I, 223)

Oto ukazane ironicznie przez Prusa zasady filozofii kupca, usprawiedliwiające prowadzenie także wątpliwych moralnie interesów.
Wśród bohaterów Lalki dostrzegamy wielu kupców: niezamożnych (kupcy wędrowni, straganiarze, kramarze, drobni sklepikarze), średniozamożnych (prowadzących sklep Minclów, Hopfera, Lesserów, właściciela lombardu Szlangbauma i innych Żydów) oraz bogatych (do których zalicza się Wokulski).
Praca obrotnego kupca, takiego jak Wokulski, nie różniła się aż tak bardzo od pracy kupca współczesnego, działającego w skali globalnej. Polegała na załatwianiu spraw strategicznych dla rozwoju całej firmy: na poszukiwaniu i nawiązywaniu kontaktów handlowych, zawieraniu umów, zaciąganiu kredytów, wystawianiu i skupywaniu weksli, otwieraniu sklepów w kraju i za granicą (szczególnie w Rosji), na ochranianiu i zabezpieczaniu majątku, na zakładaniu spółek z innymi kupcami (Suzin, arystokracja warszawska). Działalnością związaną pośrednio z handlem była – także u Wokulskiego – filantropia, czyli działalność dobroczynna, którą traktowano jako formę promocji i reklamy.
Sklepy czy przedstawicielstwa zagraniczne w imieniu właściciela i z jego upoważnienia prowadzili natomiast plenipotenci (pełnomocnicy), tacy jak na przykład Ignacy Rzecki, którym przekazywano sprawy związane z codziennym kierowaniem firmą.
Kupcy stanowią w Lalce ważną grupę postaci, a ich charaktery są zdecydowanie zróżnicowane, wydają się odzwierciedlać stereotypy narodowe. Niemców charakteryzuje skrupulatność, dokładność, punktualność, porządek i dyscyplina (rodzina Minclów, Hopfer), Żydów – wytrwałość i oszczędność (stary i młody Szlangbaum), Rosjan – rozmach, ale i nieuczciwość (Suzin), Polaków – energiczność, odwaga, skłonność do ryzyka (Wokulski).

→ Kupiectwo warszawskie; → Minclowie; → Szlangbaum (ojciec); → Szlangbaum Henryk (syn); → Rzecki Ignacy; → Wokulski Stanisław.