NOWY ŚWIAT (poza gettem)

Władysław Szpilman

JA, I

„27 września, w środę, Warszawa skapitulowała. Potrzebowałem jeszcze dwóch dni, by odważyć się na wyjście do miasta. Do domu powróciłem zdruzgotany: wydawało mi się, że Warszawa przestała istnieć. Nowy Świat zwęził się do rozmiaru wąskiej ścieżki, przebiegającej pomiędzy zwałami gruzów. Na każdym rogu trzeba było omijać barykady utworzone z przewróconych tramwajów i powyrywanych płyt chodnikowych. Na ulicach piętrzyły się zwłoki w stanie rozkładu. Niedożywiona w czasie oblężenia ludność rzucała się zachłannie na leżącą wszędzie końską padlinę. Ruiny wielu domów jeszcze się tliły.” (s. 26)

 

Abraham Lewin

JA/ONI, III A

„Sklep z materiałami piśmiennymi na rogu Nowego Światu…

Żona p. P-s, Cecylia została zastrzelona…

Nowolipie 14 – zmartwychpowstał… [słyszałem o tym od A.]

Świętojerska 28, poniedziałek, godzina piąta po południu.

Ósma wieczór, dozorca domu przy Nalewkach 13.

Wtorek, godzina piąta rano, Niska 3, Smocza…

Sklepikarz, który otworzył P. R-n bramę przed piątą.

Policjant Ajzensztajn.

Doktor Sztajn[kalk].

Aresztowania w Z[akładzie] Z[aopatrywania] i w Gminie.

Chłodna 15 – ponad dziesięć.

Dzień sądu… skąd nadejdzie dla nas wybawienie?

Gotują się do śmierci. Jaki czeka nas los?

Karmelicka… łapali ludzi do samochodów.

Opowiadają, że rano padło 20 ofiar.

Szmul [Szmuel/Samuel Bresław – B.S.] – 15 lat. Rozena i jego wuja zastrzelono wczoraj przed godziną dziesiątą, przy wejściu do sklepu.” (s. 169)

ONI/JA, III A

„Na Nowym Świecie chrześcijanka uklękła na trotuarze i modliła się do Boga, aby skierował swój miecz przeciwko oprawcom. Uczyniła to na widok zamordowania przez żandarma dziecka żydowskiego. Posiedzenie członków <Oneg Szabat>. Jego tragiczny przebieg. [Omawiają kwestię własności i przeniesienia Archiwum do Ameryki, do JIWO, jeżeli wszyscy zginiemy].” (s. 178)

 

Ludwik Hirszfeld

ONI, III C/IV A

„W warszawskich halach targowych ukrywano i żywiono dzieci żydowskie, dozorcy ukrywali je nieraz na strychach domów. Niebezpieczeństwo groziło dzieciom, jeśli zostały zauważone przez jakąś volksdeutschkę. Te były nieubłagane. Idzie Nowym Światem patrol, składający się z polskiego policjanta i uzbrojonego Niemca. Spotykają dziecko żydowskie. Prosi, by darowano mu życie. I policjant polski prosi. Nic nie pomaga, dziecko zostaje zabite na miejscu.

Idzie przez Grochów tłum już nie oberwańców, lecz widm w łachmanach lub nago. Dookoła grupy psy gończe. Idą na śmierć.” (s. 469)

 

Adam Czerniaków

JA/ONI, I

„Przewiduje się wyrzucenie Żydów z wybrzeża – Nowy Świat, Górnośląska, Mączna etc.” [9 VIII 1940] (s. 111)

 

Emanuel Ringelblum

ONI, I

„Dziewiąty maja [1940]. W czasie obław na Polaków (dziś znów miały miejsce na Nowym Świecie) zatrzymali 72 Żydów, posadzili ich [w więzieniu] na Dzielnej.” (s. 111)

„Słyszałem, że mury (linie Franka) budują też na Nowym Świecie. Mają one służyć za obronę w razie zamieszek ulicznych.” (s. 112)

„Dziś, w szabat 12 października [1940], był straszny dzień. Zapowiedziano przez megafon podział miasta na 3 części: niemiecką, która obejmuje Śródmieście, wraz z Nowym Światem, część polską i żydowską. Do końca października wszyscy oprócz Niemców muszą się przeprowadzić bez mebli. Zrujnowano by w ten sposób tysiące chrześcijańskich sklepów i przedsiębiorstw.” (s. 144)

ONI, II A

„Krążą fałszywe pogłoski, że na Nowym Świecie odbyły się w ubiegłym tygodniu demonstracje z antyżydowskimi transparentami z żądaniem usunięcia Żydów z Warszawy.” (s. 192)

 

ADRESY:

– Nowy Świat 15,  – Nowy Świat 35,   – Nowy Świat 69,

TRASY:

– Trasa: Nowy Świat – Aleja Szucha 25