VI.C. Między upadkiem powstania warszawskiego a wyzwoleniem Warszawy (2.10.1944 – 17.01.1945)
Drugi okres życia w gruzach — już nie tylko na obszarach byłego getta, lecz całej Warszawy — trwał od upadku powstania warszawskiego aż do wyzwolenia. W ruinach stolicy pozostało około kilkuset osób. Niektórzy wytrwali aż do 17 stycznia 1945 r. Przylgnęła do nich nazwa „Robinsonowie Warszawscy”. Byli wśród nich Żydzi. Dawid Fogelman, przebywający razem z trzema towarzyszami w zamaskowanych piwnicach zwalonego domu przy ul. Szczęśliwej 5 od połowy sierpnia 1944 do 18 stycznia 1945 r., pisał w swym pamiętniku bunkrowym: „Żyjemy tak jak Robinson Cruzoe, z tą różnicą, że on był wolny, mógł się swobodnie poruszać, a my musimy żyć w ukryciu”. Nieco inaczej różnicę między sobą a bohaterem powieści Daniela Defoe widział Władysław Szpilman, ukrywający się w pojedynkę od 15 sierpnia 1944 r. aż do wyzwolenia w rejonie Al. Niepodległości: „byłem tak samotny, jak chyba nie był żaden jeszcze człowiek na świecie. Bo jeżeli nawet Defoe chciał stworzyć typ idealny samotnego człowieka – Robinsona Cruzoe, to zostawił mu jednak nadzieję spotkania ludzi. (…) Ja od otaczających mnie teraz ludzi – jeżeli się zbliżali – musiałem uciekać, kryć się, pod grozą śmierci”.
*
Ruiny całej Warszawy stały się niemal natychmiast po 17 stycznia 1945 roku terytorium intensywnego szabru. Szczególnie ohydną formę przybierał szaber uprawiany przez poszukiwaczy żydowskiego złota w gruzach getta. Miejsce cierpienia, walki i zagłady warszawskich Żydów, kryjące pod spodem ciała spalonych, uduszonych dymem, zasypanych, zastrzelonych — stało się teraz celem wypraw rabusiów wyposażonych w wiadra, łopaty i sita, służące do przesiewania popiołów pomordowanych ludzi.
MIEJSCA:
– Aleja Trzeciego Maja 5 (poza gettem), – Belwederska 27, – Grodzisk Mazowiecki (poza Warszawą), – Narbutta 8, – Piaseczno (poza Warszawą), – Żyrardów (poza Warszawą),
TRASY:
– Trasa: Aleja Niepodległości 227/253 – Sędziowska – Kolonia Staszica,
– Trasa: Marszałkowska – Aleje Jerozolimskie – Praga (przebieg hipotetyczny),
– Trasa: Grodzisk Mazowiecki – Milanówek,
– Trasa: Jankowo – Grodzisk Mazowiecki,
– Trasa: Jankowo – Nowe Miasto – Piaseczno – Warszawa,
