Cyfrowość jako zbiorowe czytanie/pisanie monografii
Jednym ze sposób na zmianę podejścia do linearności książek drukowanych, w tym monografii mającej charakter zamkniętego „obiektu”, jest nadanie im społecznościowego i multimedialnego charakteru, a co za tym idzie, rozszerzanie wpływu i oddziaływania badań naukowych (Jubb 2017, 99). Czytanie przestaje być w takim wypadku czynnością indywidualną, a staje się wydarzeniem usieciowionym, włączonym w szerszy obieg informacji. Możliwości takie dają tzw. „żyjące książki” (ang. living book) stanowiące jedną z form monografii cyfrowej od razu pomyślanej jako digital born. Ich przewaga nad książkami papierowymi wiąże się z możliwością poszerzania i wzbogacanie ich treści o informacje, które zostały odnalezione już po zakończeniu pisania określonej partii bądź wprowadzania zmian pod wpływem recenzji, a także – co równie ważne – umożliwia dodawanie multimediów czy linkowania treści (Birchall i in.).
Il. 3 Strona główna projektu „Manifold”, źródło: www.manifoldapp.org
Ciekawym narzędziem do tworzenia tego typu publikacji jest Manifold, platforma do publikacji monografii naukowych powstała w 2012 roku na City University New York. Jak wskazują twórcy, ich dzieło daje szansę na dopracowywanie publikacji także po upublicznieniu czy wprowadzanie materiałów audiowizualnych, co nie jest możliwe w przypadku tradycyjnej książki czy artykułu. Manifold pozwala też na stworzenie swoistej wspólnoty czytających. Publikację może bowiem komentować nie tylko autor, ale również zaproszone przez niego do lektury osoby. Jest to zatem coś więcej niż opatrywanie tekstu własnymi komentarzami. Te zazwyczaj widoczne są wyłącznie dla swoich autorów, spełniając rolę „elektronicznych marginesów” odzwierciedlających nawyk notowania na marginesach książek. Living booki są nastawione na wymianę myśli. Tekst staje się podstawą do prowadzenia dyskusji, wymiany uwag i spostrzeżeń, tym samym przekuwając zaangażowanie czytelnicze na realną możliwość wpłynięcia na treść publikacji. Choć możliwości te z pewnością zmieniły nawyki czytelnicze, pozwalając na nowe podejście do lektury i związanych z nią czynności, to living booki nadal w dużej mierze zakorzenione są w tradycyjnych przyzwyczajeniach czytelniczych. Jednym z nich jest przekonanie, że tylko forma książki jako pewnej zamkniętej całości jest dowodem jej naukowego charakteru i może być ewaluowana (Janneke, 2021).
