Nowa Panorama Literatury Polskiej – geneza i miejsce na mapie cyfrowego literaturoznawstwa
W szerszy kontekst cyfrowych badań literackich i sposobów wykorzystywania potencjału cyfrowego wpisać można działania powstałego w 2014 r. w Instytucie Badań Literackich PAN zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej (dalej: NPLP). Prehistorię budowania przezeń narracji cyfrowych i punkt wyjścia dla późniejszych działań odnaleźć możemy w multimedialnej płycie Warszawy Prusa stworzonej w 2012 roku („Warszawy Prusa”, 2012), opierającej interaktywną opowieść o Lalce i jej autorze na XIX-wiecznych mapach Warszawy i włączonej później do kolekcji PrusPlus. Warto zwrócić uwagę, że podczas gdy na Zachodzie Europy w tym samym momencie kończono już wiele internetowych projektów (choćby we wspomnianym DHI w Sheffield), w Polsce podobna narracja wychodzi na płycie i stanowi istotne novum opowiadania historii literatury. Z tej perspektywy kolejna dekada może być symbolem tego, jak niektóre ośrodki w Polsce nadrobiły dystans do czołówki peletonu europejskiej humanistyki cyfrowej.
Il. 8 Ikony kolekcji Nowej Panoramy Literatury Polskiej (kolaż), źródło: www.nplp.pl
Od jesieni 2014, już pod szyldem NPLP w ramach Centrum Humanistyki Cyfrowej, trwały prace nad tworzeniem platformy NPLP.PL i pierwszych dwóch kolekcji – PrusPlus i Atlas Literatury Romantyzmu (ukończonych w 2015 roku), do których w ciągu kolejnych dwóch lat dołączyły kolejne (m.in. Korzenie Janusza Korczaka czy Przestrzenie Henryka Sienkiewicza).
Na wstępie opracowano formułę przyświecającą całej platformie określającą ją jako „formę zbioru kolekcji, które określić można mianem <<syntezy rozproszonej>>”, a co do jej składowych, założono „stworzenie z każdej z kolekcji swoistej i spójnej <<naukowej opowieści cyfrowej>>” (Szleszyński i in., 2015, 350).
Jednak podstawowa idea, która przyświecała działaniom, polegała na zbudowaniu narzędzi i wykorzystaniu środowiska internetowego, by jak najlepiej zaprezentować materiał badawczy (niekiedy także, by optymalnie przenieść treści z publikacji drukowanych w struktury cyfrowe). Dlatego też w Leksykonie Lalki ustrukturyzowano hasła wedle kategoryzacji w dwóch nierozłącznych porządkach – standardowym (np. „Bohaterowie”) i niestandardowym (np. „Kobiety i kobiece sprawki”), kalendarium Henryka Sienkiewicza podzielono na dekady, a każdej z dekad dodano interaktywną mapę stanowiącą skrótową ilustrację miejsc odwiedzanych w poszczególnych dekadach wraz z rozwijanymi w hotspotach cytatami i linkami do odpowiednich fragmentów. Rozwijano cyfrową topografię literacką jako środek do alternatywnego (np. wobec osobowego) sposobu opowiadania o zjawiskach literackich, do mapowania przestrzeni literatury oraz biografii. Interaktywne grafiki pozwalały zaprezentować lepiej złożone wykresy czy powiązanie biografii i przestrzeni.
Do całej platformy opracowano identyfikację wizualną (belkę dolną i górną wraz z logotypem opartym na kroju pisma stworzonym przez Strzemińskiego), każdorazowo tworzono ją także dla poszczególnych kolekcji (kolorystykę, ikonę wyróżniającą i belkę górną kolekcji). Do każdego z artykułów starannie dobierano grafiki wyróżniające. Pierwszy etap działania NPLP.PL zakończył się wraz z rozpoczęciem prac nad projektem „Sienkiewicz ponowoczesny – laboratorium cyfrowe” – ale to już inny fragment tej opowieści.
