Kolekcja cyfrowa – potencjał środowiska cyfrowego a konkretne realizacje

Bartłomiej Szleszyński, Paweł Rams

O ile na poziomie ogólnym możemy określić potencjał cyfrowego aspektu w tworzeniu kolekcji/monografii cyfrowych – na razie sprowadźmy go do głównych cech takich jak hipertekstualność i interaktywność – o tyle jego realizacja możliwa jest tylko w momencie spotkania z konkretnymi potrzebami badaczy i problemami badawczymi. Rozwijanie i doskonalenie sposobów wykorzystania środowiska cyfrowego w poszczególnych przypadkach możliwe jest dzięki pracy nad konkretnymi zagadnieniami i praktycznemu przymierzaniu narzędzi do opracowywanych zagadnień.

W niniejszym artykule koncentrujemy się przede wszystkim na monografiach cyfrowych, które wykorzystują środowisko internetowe dla poszerzania możliwości prezentowania i tworzenia treści. O ile większość miejsca poświęcimy szczegółowej opowieści o kolekcjach cyfrowych na platformie NPLP.PL, tutaj chcielibyśmy, bez pretensji do reprezentatywności, pokazać przykłady projektów podobnie realizujących założenia monografii cyfrowej.

Il. 4 Strona projektu „Ruskin at Walkley”, źródło: www.ruskinatwalkley.org

Ciekawy przykład stanowią projekty DHI Institute w Sheffield tworzone przez lata w najróżniejszej skali w obszarze szeroko pojętej humanistyki, z fundamentalnym założeniem wykorzystania możliwości cyfrowości w tworzeniu i prezentacji treści^[1].

Ciekawym, stworzonym niemal półtorej dekady temu projektem jest Ruskin at Walkley, umożliwiający (na miarę środków z 2009 roku) zwiedzanie zrekonstruowanego muzeum Johna Ruskina. Innym przykładem względnie prostego i niedużego projektu może być The Baudelaire Song Project. Zbiera on bazę ponad 1700 piosenek opartych na poezji francuskiego poety, pozwala na jej przeszukiwanie, zaś rekordy poświęcone konkretnym piosenkom zawierają podstawowe dane (data wydania, powiązany poemat, gatunek muzyki itp.) oraz linki (m.in. do piosenek w serwisie Spotify). Chyba najbardziej efektowne, jeżeli chodzi o prezentację materiału w środowisku cyfrowym, są wizualizację pozwalające zobaczyć rozkład piosenek wedle różnych kryteriów na mapie, osi czasu i w chmurze słów. Podkreślić należy, że ani przeszukiwanie bazy, ani połączenia rekordów z bazami zewnętrznymi, ani wreszcie interaktywne wizualizacje z nakładaniem na nie różnych kryteriów nie są możliwe w opracowaniach drukowanych.

Il. 5 Strona projektu „Baudelaire Song Project”; źródło: www.baudelairesong.org

Na przeciwległym krańcu skali znajduje się Digital Panopticon – ogromnie bogata baza archiwów (zawierających ogromne ilości dokumentów m.in. sądowych, transportowych, więziennych) została połączona w bardzo złożonym procesie, tak by móc prześledzić losy tysięcy skazańców zesłanych do Australii (Shoemaker, 2018)^[2].

Il. 6 Strona projektu „Digital Panopticon”, źródło: www.dhi.ac.uk/projects/digital-panopticon/

Rodzime literaturoznawstwo cyfrowe nie jest tak bogate w ukończone już projekty, nie znaczy to jednak, że nie możemy przywołać ciekawego przykładu. Warto wspomnieć o projekcie topo-grafie, wielowarstwowych opowieściach o czwórce pisarzy (Hłasce, Tyrmandzie, Białoszewskim i Konwickim) opartym strukturalnie na cyfrowych mapach i infografikach oraz dołączonych do nich tekstach.

Il. 7 Mapa z projektu „Topo-grafie Mirona Białoszewskiego”, źródło: www.topo-grafie.uw.edu.pl