Cz. II: Cyfrowe kompetencje badawcze
Transformacja infrastrukturalna literaturoznawstwa, obejmująca remediację zasobów, gatunków i praktyk ma także wymiar indywidualny czyli zestaw kompetencji niezbędnych każdej osobie, zamierzającej operować na gruncie cyfrowej humanistyki. Wychodzimy tu z założenia, że należy odróżnić humanistykę cyfrową – czyli rozwijanie podejść, metod i infrastruktury do wykorzystania w różnych dyscyplinach – od dyscyplinowych zastosowań metod cyfrowych, czyli wybiórczego korzystania z niektórych technik czy narzędzi w ramach danej dyscypliny, bez konieczności opanowania rozbudowanej wiedzy na temat tych metod. Umożliwianie badaczom i badaczkom danych dyscyplin włączanie tych elementów do własnej praktyki badawczej traktujemy jako jeden z najważniejszych celów stojących przed infrastrukturą badawczą.
Rozdziały tej części monografii zbierają najważniejsze wątki dotyczące cyfrowej praktyki badawczej, jakie wypływają z doświadczenia zespołu. Każde z omówień zawiera zarówno uwagi praktyczne, jak i odsyłacze do zasobów i poradników, przydatnych w cyfrowych badaniach literackich. Dzielimy je na trzy części: kompetencje ogólne, badania tekstowe i analiza danych o kulturze.
Celem tekstu Beaty Koper o praktycznych kompetencjach cyfrowych jest wypełnienie luki w kształceniu uniwersyteckim poprzez przybliżenie cyfrowych metod i technik w badaniach literackich. Punkt wyjścia stanowi problematyka “zwrotu cyfrowego”, czyli wpływu technologii na pole badawcze humanistyki, a także odróżnienie ogólnych badawczych kompetencji cyfrowych od tych typowo literaturoznawczych. Tekst przybliża zasoby, narzędzia i praktyki w odniesieniu do różnych aspektów procesu badawczego jak wyszukiwanie informacji, edycja tekstu, zarządzanie bibliografią, upowszechnianie wyników badań czy praca zespołowa.
Rozdział Anny Mędrzeckiej-Stefańskiej przedstawia główne zagadnienia dotyczące wykorzystania narzędzi przetwarzania języka naturalnego w badaniach literackich. Omówiona w nim jest zarówno geneza statystycznych podejść do literatury, jak i najnowsze metody lingwistyczne stosowane do tekstów literackich. Rozdział całościowo przedstawia proces analityczny – od pozyskania tekstów do badań i stworzenia korpusu, po analizę językową jak stylometria czy modelowanie tematyczne, wraz z ogólnodostępnymi narzędziami przydatnymi na każdym z tych etapów.
Moduł praktyczny dopełnia tekst Macieja Maryla poświęcony analizie danych o kulturze. Rozdział przybliża na wybranych przykładach wykorzystanie metod statystycznych i sieciowych do pracy z literaturoznawczymi danymi badawczymi. W tekście omówione zostają kolejne kroki pozyskiwania, przetwarzania i przechowywania tychże danych, wraz z odnośnikami do szczegółowych opracowań pozwalających rozwinąć kompetencje analityczne.
Zagadnienie tworzenia i pozyskiwania danych literaturoznawczych, które można analizować z wykorzystaniem narzędzi omawianych w tej części monografii, poruszamy w części pierwszej. Wpisaniu tych praktyk badawczy w szerszy kontekst przemian pola badawczego poświęcona jest część trzecia monografii.
