Edytory/procesory tekstu
Do podstawowych kompetencji cyfrowych zdecydowanie należy sprawne posługiwanie się programami do tworzenia i edycji dokumentów tekstowych. Trudno wyobrazić sobie codzienną pracę badawczą bez korzystania z narzędzi do zapisywania notatek i tworzenie całych publikacji. Ich dobra znajomość pozwala na przygotowanie publikacji w formacie oczekiwanym przez wydawcę, zgodnie z zasadami redakcji technicznej, a w przypadku deponowania pracy w repozytorium, stworzenia dokumentu spełniającego wymogi dostępności cyfrowej. Odpowiednie formatowanie tekstu, stosowanie stylów akapitowych, generowanie spisów treści, a nawet tworzenie indeksów osobowych lub rzeczowych stanowią podstawowy zakres umiejętności, których można by oczekiwać od absolwentów studiów humanistycznych.
Procesory tekstu nie zastąpią profesjonalnego oprogramowania do składu używanego przez wydawnictwa, ale dają możliwość stworzenia poprawnie zredagowanego, czytelnego dokumentu, który może być podstawą do publikacji wersji autorskiej artykułu. Programy takie jak Word (Microsoft 365), Wirter (Libre Office) czy Pages (iWork) są stosunkowo łatwe w użyciu, gdyż działają zgodnie z zasadą WYSIWYG (ang. what you see is what you get), co oznacza, że na ekranie komputera od razu widzimy efekt zastosowanych zmian, a nie kod komputerowy, który te zmiany tworzy. Oprócz łatwego i szybkiego formatowania tekstu, procesory tekstu posiadają różnorodne funkcje, takie jak kontrola ortografii i gramatyki, możliwość sprawdzenia poprawności struktury dokumentu pod względem ułatwień dostępu czy zainstalowania wtyczek do menedżerów bibliografii. W pracy akademickiej niezbędna jest również umiejętność pracowania z tekstem w tzw. trybie śledzenia zmian.
Ponadto, procesory tekstu ułatwiają zarządzanie dokumentami oraz pracę w grupie. Dzięki możliwości pracy nad tym samym dokumentem przez wiele osób jednocześnie, procesory tekstu pozwalają na szybkie i efektywne wprowadzanie zmian i poprawek w tekście. Niezbędna jest zatem znajomość pakietów sieciowych (Google Docs, Microsoft 365), czy umiejętność pracy w chmurze (np. poprzez połączenie Microsoft 365 i usługi DropBox).
Kompetencje cyfrowe w zakresie posługiwania się programami do tworzenia i edycji dokumentów tekstowych dla badaczy i badaczek nauk humanistycznych obejmują:
– znajomość różnych procesorów i edytorów tekstu oraz programów do tworzenia notatek (np. Word, Writer, Pages, Dokumenty Google, Scrivener, CalmlyWriter, Notion, Obsidian), obejmująca znajomość interfejsów oraz funkcji i możliwości wykorzystania danego oprogramowania
– znajomość i umiejętność zastosowania zasad poprawnego formatowania tekstu naukowego (w tym umiejętność pracy ze stylami), wstawiania tabel, ilustracji oraz przypisów i bibliografii
– umiejętność stosowania funkcji do „automatyzacji” pracy (wstawiania nagłówków, stopek, numeracji stron, spisów treści, tworzenie indeksów)
– umiejętność pracy w trybie śledzenia zmian
– umiejętność stworzenia dokumentu spełniającego wymogi dostępności cyfrowej dla osób z niepełnosprawnościami (nadawanie poprawnej struktury za pomocą podziałów i nagłówków, funkcjonalne wykorzystanie stylów)
– umiejętność pracy zespołowej w trybie on-line z dokumentami tekstowymi oraz znajomość funkcjonalności usług, polegających na przechowywaniu plików na serwerze dostępnym przez Internet (w tzw. chmurze).
Tab. 2 Kompetencje cyfrowe w zakresie posługiwania się programami do tworzenia i edycji dokumentów tekstowych, źródło: oprac. własne
