OPERAS
OPERAS (Open Scholarly Communication in the European Research Area for Social Sciences and Humanities) łączy narzędzia, usługi i zasoby dla otwartej komunikacji naukowej w naukach społecznych i humanistycznych. OPERAS jest międzynarodowym stowarzyszeniem typu non-profit, wpisanym w 2021 roku na Europejską Mapę Infrastruktur Badawczych, obecnie w trakcie procesu ubiegania się o status ERIC. W jego skład wchodzą organizacje z kilkunastu krajów europejskich, działające w obszarze komunikacji naukowej: instytucje badawcze, wydawcy, biblioteki oraz dostawcy technologii informacyjno-komunikacyjnych. Misją OPERAS jest „koordynacja i łączenie zasobów w Europie w celu skutecznego zaspokajania potrzeb europejskich naukowców w zakresie komunikacji naukowej w naukach Humanistycznych i Społecznych (HS)”. Podczas gdy DARIAH i CLARIN koncentrują się na analizie i obsłudze danych nauk HS specyficznych dla poszczególnych dyscyplin, zakres projektu OPERAS obejmuje dostarczanie narzędzi i usług do efektywnej komunikacji wyników nauk HS na różnych etapach pracy badawczej, od odkrycia i gromadzenia danych, do wzbogacania, interpretacji i rozpowszechniania.
Il. 6 Widok strony gównej OPERAS, źródło: operas-eu.org
OPERAS umożliwia mniejszym podmiotom, takim jak wydawcy, platformy czasopism czy repozytoria, stworzenie alternatywy dla dużych platform komercyjnych, pozwalającej przedkładać dostępność zasobów naukowych nad dochody. Ponadto konsorcjum podkreśla znaczenie „biblioróżnorodności” (zob. International Alliance of Independent Publishers 2018), czyli komunikacji naukowej w językach narodowych za pośrednictwem lokalnej infrastruktury, jako specyficznej cechy nauk HS, które często osiągają silny lokalny wpływ, gdy są przekazywane w języku narodowym (zob. Shearer et al. 2020). OPERAS wspiera swych użytkowników w przechodzeniu na cyfrowe i otwarte sposoby komunikacji naukowej, jednocześnie przywiązując wagę do specyficznych gatunków danych dyscyplin, jak monografie czy cyfrowe edycje naukowe. Łącząc narzędzia i usługi świadczone przez swoich członków, OPERAS ułatwia otwarte rozpowszechnianie wyników badań, a także poprawia ich widoczność (np. platforma GoTriple zapewnia jeden punkt dostępowy dla rozproszonych otwartych zasobów HS).
Interesariusze OPERAS współdziałają w siedmiu grupach roboczych (Special Interest Groups), poświęconych różnym zagadnieniom – od aspektów technicznych (narzędzia, usługi, standardy) po wielojęzyczność, modele biznesowe i rzecznictwo. W ten sposób OPERAS przekłada specyficzne potrzeby naukowców z nauk HS na usługi wspierające komunikację ich pracy. Usługi opracowywane przez członków konsorcjum koncentrują się na odkrywaniu źródeł (GOTRIPLE), certyfikacji monografii w otwartym dostępie (DOAB), wskaźnikach wykorzystania otwartych publikacji oraz zapewnieniu jednego punktu dostępowego do różnych usług wydawniczych członków OPERAS (Publishing Service Portal).
Polską odnogę konsorcjum, OPERAS-PL, rozwija Sekcja Otwartej Humanistyki w Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN, nawiązując współpracę z innymi jednostkami działającymi na rzecz otwartej komunikacji w humanistyce i naukach społecznych w Polsce, w szczególności z instytucjami naukowymi, wydawcami, infrastrukturami i badaczami. W ramach swoich prac kieruje także OPERAS Innovation Lab, wspierające innowacyjne gatunki wypowiedzi naukowej, jak monografie multimedialne czy naukowe edycje cyfrowe.
Il. 7 Widok strony głównej OPERAS-PL, źródło: operas.pl
