Przemiany kompetencji bibliograficznych
Wraz z technologicznymi przemianami bibliografii postępują zmiany dotyczące kompetencji bibliograficznych. PBL, będąc pierwotnie wydawnictwem drukowanym (powstającym jeszcze w systemie pracy nawiązującym do sporządzania kartkowego katalogu), opierał się tradycyjnie na pracy dokumentalistek i dokumentalistów, wyszkolonych dyscyplinarnie oraz w zakresie metodologii pracy bibliograficznej właściwej wydawnictwu PBL. Proces wydawniczy wspierała współpraca z wydawnictwem – stąd znajomość podstaw edytorstwa była wskazana. Wraz z remediacją od druku do bazy danych online pojawiła się potrzeba obsługi oprogramowania bibliograficznego oraz współpracy z informatykiem czy też firmą informatyczną. Taki partner informatyczny – firma ADVIS – stał się właściwie członkiem zespołu PBL. W Polsce już w latach 80. pojawił się postulat szkolenia kadry „bibliografów rozumiejących informatyków oraz informatyków umiejących porozumieć się z bibliografami” (Cybulski 1980), dzisiaj widać, że nie da się tworzyć nowoczesnej bibliografii bez dokumentalistów o wysokich kompetencjach cyfrowych.
Transformacja cyfrowa pogłębiła konieczność rozwijania kompetencji cyfrowych zespołu bibliograficznego. Po pierwsze, zintensyfikowała się zależność od danych zewnętrznych, stąd potrzeba znajomości innych formatów metadanych, źródeł i metod pracy. Po drugie, w ramach zespołu prowadzono prace programistyczne z zakresu analizy i inżynierii danych oraz data science. W końcu obok partnerstwa z firmą informatyczną zdecydowano się – w przypadku ELB – zatrudnić twórcę oprogramowania na stałe, w pełnym wymiarze czasu i współpracować z nim na co dzień, co zwiększało jeszcze potrzebę posiadania kompetencji z zakresu zarządzania projektami cyfrowymi.
Wychodząc naprzeciw przemianom kompetencji warsztatu bibliograficznego, w ramach projektu OBERRED dokonaliśmy częściowego rzutowania umiejętności z zakresu zarządzania danymi badawczymi na umiejętności bibliograficzne. Celem było lepsze zrozumienie stanowisk bibliograficznych.
Il. 9 Otwarte odznaki dla kompetencji cyfrowych w zakresie zarządzania danymi badawczymi, źródło: oberred.eu
Pozwoliło to uporządkować kwestię dot. kompetencji wymaganych od bibliografów wypełniających różne zadania. Współcześnie bibliografka czy bibliograf to specjalist(k)a do spraw metadanych, realizująca różne zadania.
W obecnym zespole PBL (stan na rok 2023) można by wyróżnić kilka takich stanowisk m.in. stanowiska data officer, data steward oraz programming metadata specialist. Poza tymi funkcjami występują również inne stanowiska takie jak menedżer czy communication officer (których jednak tutaj nie opisujemy bliżej).
Data officer to osoba, która posiada umiejętność obsługi narzędzi bibliograficznych w celu tworzenia rekordów bibliograficznych. Data steward z kolei opanował pierwszy poziom oraz umiejętność zarządzania systemem bibliograficznym w celu np. weryfikacji jakości danych, organizacji pracy. Na tym poziomie wymagana jest też szersza znajomość problematyki informacji naukowej (np. znajomość innych źródeł bibliograficznych itp.). Programming metadata specialist ma samodzielność w zakresie realizacji zadań programistycznych w zakresie przetwarzania metadanych.
Tab. 4 Kompetencje i umiejętności specjalisty(-ki) ds. metadanych na przykładzie odznak z projektu OBERRED, źródło: oprac. własne
