Przeszukiwanie informacji
Wzrost liczby publikacji naukowych [Kulczycki 2019a, 16; por. 2019b] oraz powiększający się zasób publikacji w otwartym dostępie wymaga od studentów(-ek) i naukowców(-czyń) obok przeprowadzenia „tradycyjnych” kwerend bibliograficznych, przeszukiwania katalogów kartkowych, bibliografii dziedzinowych i krytycznego oglądu bibliografii załącznikowych przeglądanych publikacji jak i kwerend „cyfrowych”, czyli znajomości najważniejszych repozytoriów naukowych, agregatorów danych, multiwyszukiwarek bibliotecznych etc. Dobra orientacja w dostępności i specjalizacji poszczególnych baz i katalogów znacznie ułatwia poruszanie się wśród mnogości stron i portali oraz pomaga oszacować zakres dokonanej kwerendy.
Bazy danych i repozytoria, które umożliwiają przeglądanie i przetwarzanie ogromnej ilości danych z różnych dziedzin, stały się podstawowym narzędziem cyfrowym w humanistyce. Dla cyfrowych humanistów mogą być podstawą do przeprowadzania analizy na dużych zbiorach danych, dla wszystkich są źródłem informacji o publikacjach. Do najważniejszych baz pełnotekstowych w humanistyce należą niewątpliwie JSTOR, Project MUSE czy CEEOL. I choć nie powinny być pomijane w kształceniu akademickim, to należy pamiętać, że dostęp do nich jest płatny. Dla polskiego literaturoznawstwa nie bez znaczenia pozostają projekty digitalizacyjne (BazHum), repozytoria instytucjonalne, których przeglądanie ułatwia np. agregator CeON, czy bazy ogólne agregujące publikacje w otwartym dostępie (Biblioteka Nauki).
Wśród elementów budujących kompetencje cyfrowe w zakresie przeszukiwania informacji można wymienić:
– wiedza z zakresu cyfrowych katalogów centralnych i rozproszonych (np. WorldCat, Bibliotek Narodowa, Nukat, KaRo, Fides)
– znajomość cyfrowych repozytoriów naukowych (dziedzinowych i instytucjonalnych), w tym umiejętność wyszukania repozytorium danej instytucji, znajomość agregatorów, czyli punktów dostępu do danych z wielu repozytoriów (np. CeON, OpenAIRE)
– znajomość baz bibliograficznych i biobibliograficznych oraz wiedza o zakresie zdigitalizowania publikacji dotychczas wydawanych drukiem (np. PBL, EBBE, Bibliografia BARA, iSybislaw, Scopus, Web of Science, Humanities Index)
– znajomość bibliotek cyfrowych (np. Polona, Project Gutenberg, OpenLibrary) oraz agregatorów danych z bibliotek cyfrowych (Europeana, Federacja Bibliotek Cyfrowych, FBC czasopisma)
– znajomość platform otwartych czasopism naukowych (np. platformy instytucjonalne, CEJSH, OpenEdition)
– znajomość baz pełnotekstowych (np. BazHum, Biblioteka Nauki)
W każdym z powyższych przypadków niezbędne jest nabycie umiejętności:
– korzystania z wyszukiwarki prostej i zaawansowanej, w tym umiejętność korzystania z faset zawężających wyniki wyszukiwania
– umiejętność odnalezienia informacji o zasobach (zakresie przedmiotowym i czasowym, źródłach danych etc.)
Lista źródeł i projektów ułatwiających agregowanie danych jest dynamiczna i będzie znacząco różnić się w zależności od dyscypliny czy obszaru badawczego. Interdyscyplinarność badań wymaga często sięgnięcia do źródeł z innych dziedzin, stąd ważne jest zrozumienie i nabycie sprawności w poruszaniu się po różnych systemach wyszukiwawczych. Znajomość najlepszych realizacji cyfrowych punktów dostępu do danych pomaga również krytycznie spojrzeć na nowe projekty.
Tab. 1 Kompetencje cyfrowe w zakresie przeszukiwania informacji, źródło: oprac. własne
