“Remaster” naukowej edycji cyfrowej. Van Gogh Letters Project i TEI Publisher
Mając na uwadze wartość doświadczenia i praktyki społeczności naukowego edytorstwa cyfrowego, w tej części zostaną przedstawione studia przypadku skupione wokół odmiennych wyzwań. Przy mnogości projektów edytorsko-cyfrowych wybór reprezentatywnych przykładów zawsze będzie dyskusyjny i niekompletny, dlatego oprócz poniższych proponujemy uzupełnienie lektury o raport Operas dotyczący przyszłości akademickiej komunikacji (Maryl et al. 2021), w których badanie innowacji w komunikacji naukowej opiera się również o studia przypadku takie jak Mellville Electronic Library czy Faustedition, a także eksplorację katalogów (naukowych) edycji cyfrowych w celu zapoznania się z przykładowymi najbliższymi zainteresowaniom odbiorców tego rozdziału
Jedna z pierwszych i najdłużej trwających naukowych edycji cyfrowych to The Van Gogh Letters Project. Prace nad nią rozpoczęły się w 1994 roku i trwały do 2009[1]. W jej tworzenie zaangażowane były instytucje kulturalne i naukowe, to jest Muzeum Van Gogha w Amsterdamie oraz Huygens Institute for the History of the Netherlands w Hadze. Obecnie na stronie znajduje się około 820 listów, w których Van Gogh jest nadawcą oraz 83 wysłane do niego jako odbiorcy, ⅔ pisane w języku holenderskim, pozostałe po francusku (Jansen 2017: 408). Zespół stworzony z badaczy i pracowników sektora GLAM podjął decyzję o tłumaczeniu listów na język angielski, myśląc o potencjalnych odbiorcach: historykach i miłośnikach sztuki z całego świata.
Dziś można porównać tekst oryginalny z wersją angielską w naukowej edycji cyfrowej tej korespondencji. Poza tym edycja zawiera podstawowe filtrowanie: po okresie nadania listu, po korespondentach, miejscu nadania oraz listy ze szkicami malarza. Na stronie wybranego listu można oprócz oryginału i tłumaczenia (te dodatkowo z możliwością włączania numeracji wersów) równolegle w okienkach otworzyć przypisy edytorskie, skany listów oraz ewentualnie szkice.
Il. 5 Interfejs naukowej edycji cyfrowej The Van Gogh Letters Project z 2009 roku, źródło: vangoghletters.org/vg/letters/let099/letter.html
Tego typu układ został później przyjęty w innych naukowych edycjach cyfrowych, wykorzystując mechanikę osobnych okien. Dziś z punktu widzenia projektowania dla użytkownika tego typu rozwiązanie wymaga skupienia na większej czytelności, jest bowiem ograniczona ilość treści, którą potencjalny odbiorca jest w stanie porównać czy czytać równolegle. Na uwagę zasługuje też analiza użytkowników odwiedzających naukową edycję cyfrową listów Van Gogha opublikowana w 2011 (a więc przed boomem na badania UX), gdzie sprawdzano nie tylko, jaki typ danych jest najczęściej wyszukiwany, lecz także, z jakich przeglądarek i systemów operacyjnych korzystają (Boot 2011).
Omawiana naukowa edycja cyfrowa działa od 2009 roku (z aktualizacjami) nieprzerwanie do dzisiaj, jednak około 2021 roku pojawiła się… druga wersja tej edycji z użyciem zupełnie innego narzędzia o nazwie TEI Publisher. Jego twórcy otrzymali dane listów od Muzeum Van Gogha i Huygens Institute, po czym stworzyli “nowszą” odsłonę zarówno pod względem interfejsu, jak i cyfrowych funkcjonalności. Poza bardziej przyjaznym wyglądem i przejrzystością strony, dodano filtrowanie danych pojęzyku źródłowym listu, zmieniono również miejsce wyświetlania niektórych danych, np. “opisów stałych” niektórych osób:
Il. 6 Interfejs naukowej edycji cyfrowej The Van Gogh Letters Project z 2021 roku opublikowanej na platformie TEI Publisher, źródło: teipublisher.com/exist/apps/vangogh/let001.xml?view=page&odd=vangogh&panels=0.2
Zmieniono również liczbę maksymalnie otwartych okienek z 4 do 3 oraz dodano większą liczbę formatów, w jakich można pobrać listy do dalszych badań.
To studium przypadku określić można, zapożyczając terminologię z gier wideo, mianem “remastera”, czyli odnowienia starszego projektu, dodając przy okazji kilka usprawnień mających na celu poprawę wygody korzystania z projektu czy dostosowanie do aktualnych zasad projektowania stron internetowych. Nie jest to jednak tworzenie naukowej edycji całkowicie od zera, z zupełnie innym podejściem metodologicznym czy przy założeniu innego odbiorcy – wtedy można byłoby powiedzieć o “remake’u”. Przykład listów Van Gogha zwraca uwagę na jeszcze jeden problem, z którym już musi mierzyć się wiele projektów humanistyczno-cyfrowych, a na które nie ma jeszcze uniwersalnego sposobu: archaiczność strony wizualnej projektu i wymuszanie dynamiczności i elastyczności w regularnym (co kilka lat) odświeżaniu elementów strony internetowej. Oraz – co ze “starszym” zasobem, kiedy pojawi się nowsza odsłona? Czy zachować obie w imię wersjonowania zasobów humanistycznych, “zamrażając” pierwszą w momencie przejścia na drugą, czy wyłączyć całkowicie dostęp do starszej celem uniknięcia konfuzji użytkowników i użytkowniczek na tle: wersja jest ”obowiązująca”.
Przypisy
- Wstępnie zakładano wykonanie w pięć lat przy stałej pracy trzech osób, vangoghletters.org/vg/about_1.html Długi czas trwania projektu sprawił, że zespół mierzył się z problemem “spójności” danych, ponieważ wykonawcy zmieniali się w czasie powstawania edycji, toteż szybko postanowiono dokumentować swoje decyzje edytorskie i wprowadzić instrukcję (Guidelines) wprowadzania listów dla nowych współpracowników (Jansen 2017, 410).
