Remediacja wydawnictwa drukowanego (1998-2001)

Beata Koper, Tomasz Umerle

Poprzedni fragment

„Polska Bibliografia Literacka” w swoim zamierzeniu stanowi bibliografię bieżącą o bardzo szerokim zakresie. Swym zasięgiem obejmuje polskie teksty literackie i paraliterackie (opublikowane zarówno w postaci druków zwartych, jak i na łamach czasopism krajowych i emigracyjnych), ich przekłady oraz teksty literackie obce (książki i teksty w czasopismach) w przekładzie na język polski. Odnotowuje także prace z teorii i historii literatury, krytyki literackiej oraz materiały dotyczące życia literackiego. PBL to również bibliografia teatralna i filmowa, obejmująca m.in. informacje o spektaklach teatralnych, słuchowiskach radiowych, przedstawieniach teatru telewizji oraz roczną produkcję polskich filmów fabularnych (Domosławska, Jaworska, Szkudlarek 2016). W latach 1954-2000 była wydawnictwem seryjnym, w którym ukazało się 51 tomów za lata 1944/45-1988. Bibliografia za rok 1989 ukazała się w formie płyty CD oraz została uwzględniona w bazie danych powstałej w 2001 roku, która uważana jest za pierwszą remediację PBL-u^[1].

Pojęcie remediacji, zaproponowane przez Jaya Davida Boltera i Richarda Grusina (1999), podkreśla ciągłość przejścia ze starego medium do nowego. Bibliograficzne bazy danych i ich interfejsy bardzo dobrze ilustrują proces przejścia, w którym w pierwszej fazie widoczne jest próba odwzorowania dotychczas dominującego medium (druku), a dopiero w kolejnych następuje próba wykorzystania nowych, cyfrowych możliwości.

Baza PBL-u powstała w 1998 r. dzięki współpracy zespołu dokumentalistycznego Pracowni Bibliografii Bieżącej IBL PAN i Instytutu Informatyki Politechniki Poznańskiej. Celem prac było stworzenie programu do wprowadzania danych źródłowych, utworzenie modułu wspomagającego redakcję roczników do druku (który nie został nigdy wykorzystany) oraz modułu do upubliczniania rekordów na stronie internetowej (Biesiada&Matysiak 1999; Koper 2018). Do stworzenia oprogramowania wykorzystano rozwiązania firmy Oracle.  Wytworzony software, z modyfikacjami poczynionymi w ciągu kolejnych ponad 20 lat, do dzisiaj jest używany przez zespół bibliograficzny, a strona internetowa wciąż pozostaje głównym punktem dostępowym do danych dla użytkowników i użytkowniczek.

Całość prac składa się na obraz remediacji, w której starano się się zachować strukturę i sposób wyświetlania informacji na stronie internetowej oraz pozostać przy metodach pracy stosowanych przy opracowywaniu roczników do druku (Domosławska&Szymańska 2009). Jednym z przykładów tego zjawiska jest próba poszukiwania nowych form bazodanowych dla elementów wyróżnionych typograficznie w druku. Podczas przenoszenia struktury z wersji książkowej do wersji cyfrowej wyróżnienia strukturalne zastępowano poddziałami lub sztucznymi bytami zwanymi “odwołaniem”, pod które można “podpiąć” materiały dotyczące danego zagadnienia. Na il. 1 widać przekształcenie typograficznie wyróżnionej za pomocą pogrubienia nazwy instytucji (Katolicki Uniwersytet Lubelski) na poddział w strukturze. Natomiast nazwa osobowa zapisywana w druku z podkreśleniem stała się “odwołaniem”. Dzięki temu zabiegowi możliwe było zachowanie kolejności wyświetlania się rekordów na stronie internetowej zgodnie z kolejnością stosowaną w druku.

 

 

Próbę zachowania kolejności wyświetlania informacji widać również w działach osobowych twórców. Na początku zawsze umieszczana jest literatura podmiotowa uporządkowana alfabetycznie według tytułów (zgodnie z kolejnością: literackie publikacje w formie książkowej wraz z materiałami dotyczącymi ich recepcji, teksty literackie opublikowane w czasopismach (wraz z recepcją) podzielone na wiersze i prozę, teksty paraliterackie),  w dalszej części wyświetlana jest literatura przedmiotu (zgodnie z kolejnością: książki, publikacje z czasopism, ikonografika), następnie pojawiają się odniesienie do imprez (np. konferencji, wydarzeń kulturalnych), wywiady itd. (zob. il. 2).

Moduł wprowadzania danych w większości przypadków zastąpił fiszki bibliograficzne, które były podstawą gromadzenia informacji źródłowych. Nie zmienił się jednak pierwszy etap prac nad rocznikiem, rozpoczynający się od przejrzenia i wyselekcjonowania materiału zgodnego z zakresem przedmiotowym PBL-u z drukowanych “Przewodników Bibliograficznych” wydawanych (do końca 2009 r.) przez Bibliotekę Narodową. Wybrane informacje wciąż były wycinane i przyklejane na fiszki bibliograficzne. W kolejnym kroku fiszki trafiały do redaktorów poszczególnych działów, których zadaniem było przepisanie informacji do programu i uzupełnienie ich o niezbędne szczegóły (np. adnotację) lub w przypadku, gdy podczas oglądu z autopsji okazywało się, że publikacja powinna być zakwalifikowana do innego redaktora, przekazanie fiszki odpowiedniej osobie. Natomiast zrezygnowano z zapisywania informacji na kartkach podczas opracowywania z autopsji materiałów z czasopism, dane były i są wprowadzane bezpośrednio do bazy.