Spotkanie z naukowymi edycjami cyfrowymi

Edytorstwo naukowe to jeden z niezwykle istotnych obszarów działalności IBL PAN od dekad, zaś naukowe edytorstwo cyfrowe (NEC) to jedna z kluczowych dziedzin działalności PEMC (wcześniej zespołu NPLP). Od jesieni 2014, kiedy po raz pierwszy zainteresowaliśmy się tym tematem, do wiosny 2024, gdy piszę te słowa, udało nam się zbudować wielofunkcyjną platformę do NEC z wykorzystaniem standardu TEI, oraz wykonać kilka, a rozpocząć jeszcze więcej, edycji. Tematykę NEC przybliża artykuł z naszej monografii, w szerszym kontekście zaś opisuje ją zredagowany przez członków Pracowni numer „Sztuki Edycji”^[1].

Z perspektywy czasu może być zaskakujące, że edytorstwo nie było pierwotnie wpisane w obszar działalności zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej.

Nasza przygoda z NEC rozpoczęła się od połączenia dwóch pomysłów. Po pierwsze – pomysłu Beaty Dorosz, żeby wykonać edycję korespondencji emigracyjnej Kazimierza Wierzyńskiego z Janem Lechoniem oraz Mieczysławem Grydzewskim. Po drugie – pomysłu Macieja Maryla, żeby wykorzystać to naukowe przedsięwzięcie do przetarcia szlaków NEC z wykorzystaniem standardu TEI. Ich spotkanie nie było oczywiste – edytorka tradycyjna obawiała się formy cyfrowej, my obawialiśmy się wejścia w obszar do tej pory nam nieznany (dopiero co wzięliśmy się za budowanie platformy NPLP.PL). Tylko wspomniany Maciej Maryl, kierujący CHC od jego powstania, a wówczas także członek dyrekcji IBL, mocno przekonywał wszystkich do tego przedsięwzięcia.

„Spoilery” były w tym tekście widoczne, nie będzie więc dla czytelnika zaskoczeniem, że daliśmy się przekonać i spróbowaliśmy kolejnej „nowej rzeczy”. Szybko wdrożyliśmy się w temat, napisaliśmy wspólnie wniosek NPRH, którego sfinansowanie pozwoliło zbudować podstawy platformy TEI Panorama i stworzyć pierwszą naukową edycję cyfrową. Potem przyszły kolejne projekty grantowe, wystąpienia konferencyjne i publikacje. Reszta jest historią, której etapy na bieżąco relacjonowaliśmy^[2].

Powyższą opowieść o początkach, rozgrywającą się głównie w trzech pokojach w Pałacu Staszica, siedzibie IBL PAN, przywołałem by pokazać, że żeby zaangażować się w działania cyfrowe z dziedziny edytorstwa cyfrowego potrzeba przede wszystkim wiedzy i doświadczenia z obszaru „tradycyjnego” edytorstwa, pomysłu na przełożenie go na środowisko cyfrowe oraz  jakości naukowej i determinacji.

Jeśli zaś chodzi o możliwości zaangażowania się w NEC obecnie, są one bardzo szerokie. Jeżeli mamy pomysł na konkretną cyfrową edycję, wystarczy zastanowić się nad jej koncepcją , zdobyć podstawową wiedzę o TEI i poszukać możliwości jej realizacji  – czy to w ramach własnego grantu, czy w ramach krajowych infrastruktur, czy wreszcie z udziałem organizacji bądź konsorcjów międzynarodowych. Oczywiście wymaga to zdobycia przynajmniej podstawowej wiedzy o NEC. Dostęp do niej  – publikacji naukowych,  wykładów  online, materiałów konsorcjum TEI i innych – jest bardzo duży, podobnie jak możliwości infrastrukturalne. Regularnie odbywają się wydarzenia naukowe transmitowane w sieci, dzięki którym można śledzić nowe przedsięwzięcia, odbywają się konferencje krajowe oraz międzynarodowe, seminaria, na których można poszerzyć swoją wiedzę o  najróżniejszych aspektach NEC. Wreszcie – w Europie działa potężne środowisko edytorów cyfrowych, które chętnie dzieli się swoją wiedzą – ale o tym, jak spotkać się z Europą, w kolejnym rozdziale.