Testowanie w humanistyce cyfrowej. Miejsce

Agnieszka Szulińska

Poprzedni fragment

Czy testowanie to czynność z zakresu humanistyki cyfrowej?  W taksonomii działań podejmowanych w tej dyscyplinie (Taxonomy of Digital Research Activities in the Humanities TADIRAH) nie zostało uwzględnione. Tymczasem w komunikacji naukowej z zakresu humanistyki i nauk społecznej pojawiają się ogłoszenia o poszukiwaniu testerów i testerek danego narzędzia. Przykładowo, powstająca, otwarta platforma VERA (Virtual Ecosystem for Research Activation) mająca wspierać naukę obywatelską (citizen science) w humanistyce i naukach społecznych, otrzymała w kwietniu 2023 wersję beta do testów. Zespół twórców platformy wystąpił z prośbą do swoich obserwatorów na Twitterze o przesyłanie opinii przed premierą narzędzia w listopadzie tego samego roku:

VERA (beta version) is a new @OPERASEU service developed by #COESO. Meet partners, manage #CitSci projects & search for funding. Test it with your project team and tell us how it can be improved before the Nov 2023 official launch. https://t.co/eGxpO0TGU4 #CitSciTC @CitSciTC pic.twitter.com/1C7LLDH5ws

— COESO (@COESOEU) April 1, 2023

Dodatkowo w naszej codziennej cyfrowej rzeczywistości napotykamy komunikaty o testach – zaproszenie do pobrania otwartej bety nadchodzącej gry wideo^[1] lub aplikacji Google Maps^[2], a przede wszystkim wszelkie przyciski „zgłoś problem” lub „prześlij feedback”^[3] zarówno na stronach internetowych, jak i w różnych oprogramowaniach, są przejawami tego, że twórcy i twórczynie potrzebują opinii zewnętrznych na temat działania ich produktu. Nie wydaje się, żeby było to zjawisko nowe czy niszowe w przestrzeni cyfrowej.

Jak mamy zdefiniować termin testowanie? Jeśli zestawimy ze sobą dwie definicje testowania ze, zdawałoby się, odmiennych źródeł, to jest internetowego Wielkiego Słownika Języka Polskiego i podręcznika Certyfikowany Tester ISTQB. Poziom podstawowy, okaże się, że nie są od siebie dalekie znaczeniowo.

W WSJP czytamy, że testowanie (w znaczeniu: sprzęt)  to: „sprawdzać, czy coś działa sprawnie lub zgodnie z przeznaczeniem”^[4]. W podręczniku dla certyfikowanych testerów czynność ta definiowana jest z kolei jako „technologiczne badanie pozwalające otrzymać informacje o jakości testowanego produktu” z określeniem, że technologiczny oznacza stosowanie w tym procesie metod z zakresu matematyki, logiki, planowanych eksperymentów i programów wspomagających, a badanie to „zorganizowane poszukiwanie informacji”. Dalsza lektura przynosi też przykładowe cele, jakie można osiągnąć, wprowadzając testy produktu, na przykład „dokonywanie oceny produktów pracy”, „sprawdzanie, czy zostały spełnione wszystkie wyspecyfikowane wymagania”, „wykrywanie defektów i awarii” czy „dostarczenie interesariuszom informacji na temat ryzyka, jakie wiąże się z przekazaniem systemu do eksploatacji w danym momencie”.

Testowanie to pierwszy stopień ewaluacji projektu w przestrzeni cyfrowej, obejmujący szerszy zakres kompetencji niż tylko redakcja i korekta. To umiejętność powiązania treści merytorycznych z funkcjonalnościami charakterystycznymi dla cyfrowości, znajomością budowy stron internetowych i aplikacji, wcielenia się w potencjalnych odbiorców, sprawdzenia użyteczności proponowanych rozwiązań i jasnej komunikacji z twórcami na temat wyników testowania. Wydaje się zasadne, aby przyszli recenzenci wyników badań z humanistyki cyfrowej posiadali kompetencje testerskie.

Wydaje się zasadne, aby przyszli recenzenci wyników badań z humanistyki cyfrowej posiadali kompetencje testerskie.

Jednocześnie w proces testowania można włączyć badaczki i badaczy niekoniecznie posiadających zaawansowane kompetencje cyfrowe, jeżeli tylko mają być docelowymi użytkownikami danego projektu. Przykładowo, osoby zajmujące się twórczością Elizy Orzeszkowej mogą zostać zaproszone do testowania naukowych edycji cyfrowych wczesnych powieści tej pisarki. Dlaczego jest to możliwe? Należy tutaj odwołać się do metodologii „współprojektowania” (co-design), czyli włączania potencjalnych użytkowników (odbiorców, end-users) na różnych etapach powstawania projektu, jako iż są oni źródłem cennych informacji i innowacji poprzez określenie swoich potrzeb (zob. Prahalad i Ramaswamy 2000; Carrol i Rosson 2007; Forbes i inni 2021). Więcej o realizacji tego podejścia w praktyce w części o studiach przypadku.

Należy przy tym pamiętać, że testowanie jest tylko jedną z możliwych form współprojektowania i włączania odbiorców w powstający projekt humanistyczno-cyfrowy. Poniższe studia przypadku będą się odwoływać do prac testerskich w humanistyce cyfrowej przeprowadzonych w języku angielskim. Autorka tego podrozdziału (Agnieszka Szulińska) brała w nich bezpośredni udział jako tester^[5]. Warto podkreślić, że dotyczą one okresu pandemii, z konieczności więc odbywały się zdalnie – więcej o wyzwaniach związanych z przeprowadzeniem testów w czasie COVID-19 w (Forbes, Barbot i inni 2021).