Upowszechnianie wyników badań
Upowszechnianie wyników badań w Internecie obejmuje szereg, bardzo różnorodnych działań począwszy od samodzielnego deponowania prac w repozytoriach (np. w Zenodo), przez tworzenie i udostępnianie materiałów multimedialnych, podcastów, aż po tworzenie kursów on-line i portali tematycznych. Umiejętności cyfrowych, związanych z tworzeniem prezentacji oraz posterów, coraz częściej wymaga również podczas wystąpień na konferencjach i seminariach naukowych. Znajomość programów typu PowerPoint (Microsoft 365), Impress (LibreOffice) czy Keynote (iWork) to podstawowe umiejętności nabywane jeszcze w trakcie szkolnej edukacji. Podobnie jak w przypadku procesorów tekstu wśród narzędzi znajdują się również programy do pracy zespołowej (np. prezentacje Google). W ostatnich latach dużą popularność zyskała Canva określana mianem programu graficznego dla nieprofesjonalistów, która z powodzeniem jest używana do tworzenia grafik do postów w mediach społecznościowych. Innym przykładem może być znany osobom prototypującym strony internetowe program Figma, który pozwala również stworzyć interaktywne prezentacje.
Bez względu na cel tych działań (dotarcie do innych badaczy, edukacja) niezbędna okazuje się znajomość wytycznych i zasad WCAG (ang. Web Content Accessibility Guidelines). Dostępność cyfrowa zakłada łatwy i równorzędny dostęp do zasobów cyfrowych, do których należy zaliczyć nie tylko strony internetowe, multimedia, aplikacje, kursy on-lie, ale również dokumenty np. artykuły zdeponowane w repozytoriach lub stronach internetowych projektu. W ostatnich latach zapewnienie dostępności cyfrowej stało się obligatoryjnym elementem projektów finansowanych z funduszy publicznych. Podstawową umiejętnością będzie więc przygotowanie dokumentu tekstowego spełniającego wymogi dostępności, w następnym kroku jego deponowanie wymaga zrozumienia celowości wprowadzania poprawnych metadanych. Nie można również zapomnieć o znajomości umów licencyjnych, w szczególności licencji Creative Commons, które powinniśmy uwzględnić przy udostępnianiu każdego materiału.
Wspomniany już program do prototypowania stron internetowych, wytyczne WCAG oraz zasady projektowania treści internetowych z uwzględnieniem potrzeb użytkowników tworzą kolejny zestaw kompetencji przydatnych przy realizowaniu komponentów cyfrowych projektu. To również niezwykle ważna wiedza z perspektywy recenzenta, który powinien mieć kompetencje nie tylko do oceny strony merytorycznej, ale również technicznej wykonanego zadania.
Wiele cyfrowych form czy możliwości upowszechniania wyników badań łączy się również z promocją samych projektów lub z dbaniem o widoczność dorobku naukowego. Sprawne posługiwanie się mediami społecznościowymi, ogólnymi i dedykowanymi środowisku akademickiego (Academia.edu, Research Gate, Google Scholar), oraz znajomość baz takich jak Nauka Polska czy ORCID stanowi często zakres podstawowych umiejętności w pracy w instytucji naukowej.
Niewątpliwie nie wszystkie wymienione kwalifikacje uznalibyśmy za niezbędne, można jednak uznać, że wszystkie powinny zostać uwzględnione w kształceniu akademickim. Do najważniejszych kompetencji cyfrowych w tym zakresie należałoby zaliczyć:
– znajomość zasad i wytycznych WCAG oraz umiejętność tworzenia treści dostępnych cyfrowo
– znajomość w zaawansowanym stopniu programów do tworzenia prezentacji multimedialnych (np. PowerPoint, Impress, Keynote)
– sprawne posługiwanie się mediami społecznościowymi i portalami dedykowanymi naukowcom i naukowczyniom (Google Scholar, Research Gate, Academia.edu) oraz umiejętność deponowania własnych prac w repozytoriach ogólnych (np. Zenodo)
– znajomość praw autorskich i licencji Creative Commons
Tab. 4. Kompetencje cyfrowe w zakresie upowszechniania wyników badań, źródło: oprac. własne
