Zarys ogólny
Cyfrowa kartografia literacka to szereg zagadnień obejmujących wielorakie pojęcia, narzędzia, tematy i formy prezentacji. Mapy jako wizualne nośniki treści dają niezliczone możliwości zastosowań ułatwiających przekaz wiedzy, otwierając jednocześnie nowe możliwości badawcze. W środowisku cyfrowym zyskują dodatkowe możliwości techniczne i formalne, a przez to wzrasta ich potencjał do obrazowania i opowiadania, dzięki czemu stają się znakomitym narzędziem do prowadzenia wizualnych narracji.
Nie istnieją uniwersalne sposoby tworzenia topografii cyfrowych projektów literaturoznawczych, czy map cyfrowych w ogóle. Wśród rozmaitych metod i koncepcji działania na pierwszy plan wysuwamy przekonanie, że tworzenie danej mapy uwarunkowane powinno być charakterystyką konkretnej realizacji. Jej celami, funkcją, kontekstem użycia. Poszczególne dyscypliny humanistyki cyfrowej również mają swoje charakterystyki, specyfikę wynikającą z konkretnych korzeni. Potrzebują więc własnych, dostosowanych do nich rozwiązań. Literaturoznawcza perspektywa spojrzenia na mapy cyfrowe odbiega nieco od na przykład perspektywy nauk historycznych. Kreśląc charakterystykę tendencji literackich topografii cyfrowych wskazać należy wpisany w mapy potencjał metaforyczny. Mapa może na różne sposoby opowiadać tekst lub badania wokół niego, osadzać je w szerokim kontekście kulturowym, tworząc często rozległą, interdyscyplinarną opowieść. Mapą może być obraz wykreowanego świata lub tworzącego napięcie między rzeczywistością historyczną a literacką. W literackiej kartografii cyfrowej znajdziemy także odwzorowania lub interpretacje przestrzennych doświadczeń bohaterów, autorów, tematyczne opowieści, w tym nierzadko dotyczące szczegółowych zagadnień. W humanistyce cyfrowej mapa może być zarówno medium, jak i narzędziem do badania, jego efektem, czy wizualną reprezentacją procesów. Może służyć do weryfikacji danych badawczych, do obrazowania narracji świadectw, być opowieścią. Może być i formą i tematem oraz mieć szereg zastosowań, dzięki czemu jest bardzo atrakcyjnym i ważnym medium dla badaczy różnych dziedzin, w tym dla literaturoznawców.
Za dwa szczególnie istotne problemy topografii cyfrowej uznać należy ontologię topograficzną oraz deep mapping. Szczególne zainteresowanie nimi humanistów cyfrowych zarówno na poziomie teorii, jak i praktyki badawczej, wynika z jednej strony z tego, że w obu tych materiach narzędzia cyfrowe mogą rozwiązać problemy w tradycyjnej kartografii historycznej trudne do rozwiązania, a z drugiej strony, owa szansa nie oznacza łatwej drogi teoretycznej i badawczej, tym samym zaś stanowi dla humanistyki cyfrowej wyzwanie tyleż trudne, ile oferujące na końcu drogi znaczne korzyści.
Il. 1 Interaktywna mapa miejsc Adama Czerniakowa w getcie i okolicach z kolekcji Atlas Literatury Zagłady, proj. Paweł Weszpiński, oprac. graficzne Agnieszka Zalotyńska, źródło: nplp.pl
