HENRYK BRYSKIER (1899-1945)

Paweł Rams

Przejdź do mapy miejsc Henryka Bryskiera po stronie aryjskiej

Henryk Bryskier (ur. 3 lipca 1899, zm. 18 października 1945) inżynier mechanik, działacz społeczny. W czasie pierwszej wojny światowej walczył w Legionach. W okresie międzywojennym działał społecznie w dziedzinie opieki społecznej oraz turystyki. Czasie wojny organizował m.in. punkty dla uchodźców. W okresie istnienia getta pełnił funkcję wiceprezesa Żydowskiego Towarzystwa Opieki Społecznej, a także piastował funkcję przewodniczącego Komitetu Domowego przy ul. Leszno 15. W czasie powstania w getcie ginie jego żona, on sam zaś (cudem ocalony) zostaje wywieziony do obozu na Majdanku. Po kilku miesiącach zbiegł z niego i do końca wojny ukrywał się w Warszawie najpierw na ul. Czerniakowskiej (tu pisał swój Pamiętnik), potem zaś na Pradze. Doczekuje wkroczenia wojsk sowieckich we wrześniu 1944. Krótko pracuje w lubelskim PKWN, po powrocie do Warszawy zostaje dyrektorem Departamentu Chemii w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Umiera 19 października 1945 na skutek choroby, której nabawił się w czasie wojny.

Pamiętnik, ukryty w cynowej puszce po karbidzie, został odnaleziony po wojnie, a w 1947 roku córka Bryskiera przekazuje go do archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego. Zapiski prowadzone są z pamięci, co powoduje kilka nieścisłości historycznych oraz determinuje sposób ich prowadzenia. Jak pisze Jacek Leociak: „Pamiętnik Henryka Bryskiera, nazywany przezeń >>pomnikiem ze słów i papieru<< wzniesionym zamordowanej żonie – to gest hołdu wobec cierpienia najbliższych i wola upamiętnienia ich losów jako przykładu losów zbiorowości”.

MIEJSCA:

– Aleje Ujazdowskie (poza gettem),  – Chłodna 33,   – róg ulic Ciepła/Grzybowska,   – Dzika 1-29,   – Dzika 3,  – Dzika 15,  – Dzika 17,  – Dzika 19,
– Elektoralna, – Franciszkańska, – Franciszkańska 24,-  Franciszkańska 30/32, – Gęsia,  – Gęsia 6,  – Gęsia/Okopowa (cmentarz żydowski),
– Gęsia 22/24 (więzienie),   – róg ulic Gęsia/Zamenhofa (wacha),   – Grzybowska 26/28 (Gmina Żydowska),   – Karmelicka,  – Koźla,
– Krochmalna,  – Królewska 23, – Leszno,  – Leszno 2,   – Leszno 2 (kawiarnia „Sztuka”),  – Leszno 5/Rymarska,   – Leszno 13,   – Leszno 16 (kościół Ewangelicko-Augsburski),  – Leszno 32 (kościół Narodzenia NMP),   – Leszno 43,  – Leszno 53/55 (gmach Sądów Grodzkich),
– Leszno 58,   – Leszno 84/Żelazna 95 (Batalion Pracy/Szpital),  – Leszno 109 (Durchgangslager – obóz przejściowy),  – Leszno (między Solną a Żelazną),   – róg ulic Leszno/Żelazna (wacha),  – Muranowska 40-44,   – Muranowska 44,  – Mylna,   – Nalewki,   – Nalewki 28-38 (szop Brauera),   – Nalewki 32,   – Nalewki 40,   – Nalewki 42,   – róg ulic Nalewki/Świętojerska,   – Niska 20/Stawki 21,   – Nowolipie,  – Nowolipki, – Nowolipki 29,   – Nowolipki 48/50 (kościół św. Augustyna),   – Oboźna,  – Ogrody Sejmowa – Wiejska (poza gettem),   – Orla,   – Pawiak (Dzielna 24/26),   – Plac Grzybowski 3/5 (parafia kościoła Wszystkich Świętych),   – Plac Krasińskich/Świętojerska,          – Plac Muranowski,  – Plac Piłsudskiego (Hitlerplatz),   – Przejazd 5,   – Przejazd 9,   – Rymarska,  – Sienna,   – Sienna 16/Śliska 9,  – Sosnowa,   – Spokojna,               – Stawki 4 (Umschlagplatz), – Stawki 6, – Stawki 9, – róg ulic Świętojerska/Franciszkańska, – Świętojerska 34 (Wałowa 6) (szop szczotkarzy),   – Targówek (poza gettem),   – Tłomackie,   – Tłomackie 4,   – Tłomackie 5,  – Umschlagplatz,   – Wołyńska,   – Zamenhofa,   – róg ulic Zamenhofa/Miła,   – Zimna,  – Żelazna,  – Żelazna/Grzybowska (wacha).

OBSZARY:

– Obszar: Małe Getto,  – Obszar: Rymarska – Elektoralna – Orla – Leszno,

TRASY:

– Trasa: Dzika – Gęsia – Miła – Szczęśliwa – Plac Parysowski,  – Trasa: Plac Muranowski – Muranowska – Zamenhofa,   – Trasa: Karmelicka – Nowolipki – Zamenhofa – Stawki – Umschlagplatz,   – Trasa: Leszno-Karmelicka-Pawiak,