IV.A. Między końcem Wielkiej Akcji Likwidacyjnej a Akcją Styczniową (od 21.09.1942 do 18-22.01.1943)
Po wysiedleniu zaczął się okres tzw. getta szczątkowego, radykalnie zmniejszonego o część na południe od Leszna (z wyjątkiem obszaru szopu Toebbensa na ul. Prostej). Składało się ono z wydzielonych enklaw, w których mieszkali skoszarowani pracownicy oficjalnie działających szopów, zamienionych w swoiste obozy pracy. Pomiędzy nimi były tzw. tereny dzikie, na których nie wolno było przebywać. Szacuje się, że za murami pozostało ogółem ok. 60 tys. Żydów, w tym ok. 35 tys. „legalnych”, czyli zarejestrowanych w szopach. Ci, którym udało się uciec z getta, ukrywali się po aryjskiej stronie Warszawy. Różnie szacuje się ich liczbę. Według Emanuela Ringelbluma mogło ich być od 10 do 15 tys., współczesny historyk Gunnar Paulsson podnosi tę liczbę nawet aż do 27 tys.
Faktyczną władzą za murami przejęło podziemie polityczne. Konspiracja w getcie składała się z trzech struktur: 1. Żydowski Komitet Narodowy (ŻKN), w skład którego wchodziła większość sił politycznego podziemia, poza Bundem; 2. Komisja Koordynacyjna, będąca platformą współpracy ŻKN i Bundu; 3. Żydowska Organizacja Bojowa (ŻOB), w której reprezentowane były wszystkie ugrupowania, należące do ŻKN-u oraz Bund. ŻOB, zawiązany w formie zalążkowej przez organizacje młodzieżowe w pierwszych dniach Wielkiej Akcji Likwidacyjnej, został rozszerzony w październiku 1942. W jego skład weszli członkowie Haszomer Hacair, Droru, Akiby, Gordonii, Bundu, Poalej-Syjon Lewicy, Poalej-Syjon Prawicy, Hanoar Hacyjoni i PPR. Poza ŻOB istniała w getcie druga organizacja bojowa, po styczniu 1943 r. używająca nazwy Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW). Reprezentowała zdecydowanie odmienną niż ŻOB orientację polityczną, wywodziła się mianowicie z radykalnej prawicowej partii żydowskiej (rewizjoniści) i związanej z nią młodzieżowej organizacji Betar.
Dla ocalałych po Wielkiej Akcji Likwidacyjnej – a byli to przeważnie ludzie młodzi i samotni, którzy stracili rodziny i bliskich – stało się oczywiste, że przesiedlenie oznacza śmierć i że przerwa w wysiedlaniu jest tylko tymczasowa. Świadomość tych faktów miała zasadniczy wpływ na dalsze losy getta. Rozpoczęła się masowa budowa bunkrów i schronów. Organizacje zbrojne przygotowywały się do walki, zdobywając fundusze na zakup broni, nawiązując kontakty z polskim podziemiem. Niemcy wrócili do getta 18 stycznia 1943 roku. Planowali przeprowadzić kolejne wywózki na wzór tych z lata 1942 roku. Okazało się to jednak niewykonalne. Nikt nie stawiał się już na wezwania, jedynie nieliczni zdecydowali się zejść na podwórza domów i pokazać swoje dokumenty. Mieszkańcy getta — spodziewając się, że akcja ta oznacza ostateczną likwidację — ukrywali się i stosowali bierny opór. W ciągu czterech dni akcji wywieziono nie więcej niż 5 tys. osób. Akcja styczniowa była dla konspiracji gettowej całkowitym zaskoczeniem, jednak w kilku punktach getta wybuchła spontanicznie krótkotrwała wymiana ognia. Po raz pierwszy na ulicach rozległy się strzały żydowskich bojowców. Od ich kul padli pierwsi Niemcy. Wywołało to wprost euforyczne nastroje wśród Żydów. Władysław Szlengel pisał wówczas w wierszu „Kontratak”: „Z Niskiej i z Miłej, z Muranowa / Wykwita płomień z naszych luf. / To wiosna nasza! To kontratak! / To wino walki uderza do głów!”.
MIEJSCA:
– Akademicka 3, – Aleja Szucha 25 (siedziba Gestapo), – Aleje Ujazdowskie (poza gettem), – Aleje Ujazdowskie 23 (siedziba szefa SS i policji), – Belwederska 27, – Bonifraterska, – Chłodna, – Domeyki 20 (poza gettem), – Dworzec Główny (poza gettem), – róg ulic Dzielna/Więzienna, – Dzielna, – Dzielna 24/26 (Pawiak), – Dzielna 39, – Dzika (wacha), – Franciszkańska, – Franciszkańska 22, – Gęsia 6/8 (szpital), – Gęsia 6/8/10, – Gęsia 10, – Gęsia 22/24 (Areszt Centralny, tzw. Gęsiówka), – Gęsia 30 (szop stolarski OBW), – Gęsia (m. Lubeckiego a Smoczą), – róg ulic Gęsia/Lubeckiego, – róg ulic Gęsia/Okopowa (wacha), – róg ulic Gęsia/Smocza (wacha), – róg ulic Gęsia/Zamenhofa (wacha), – Grochów (poza gettem), – Hale Mirowskie, – Kacza, – Karmelicka, – Kurza (dawniej Kupiecka/Majzelsa), – Kurza 18 (Kupiecka 18), – Leszno, – Leszno 53/55/Ogrodowa 14 (Sądy Grodzkie), – Leszno 72, – Leszno 74 (Szop Toebbensa, tzw. Mały Toebbens), – Leszno 78 (szop trykotarski Schultza), – róg ulic Leszno/Żelazna (wacha), – Libelta, – Lubeckiego, – Miła, – Miła 13, – Miła 26, – Miła 34, – Miła 50-52, – Miła 51, – Miła 54, – Miła 54-68, – Miła 55/61, – Miła 56, – Miła 59, – Miła 61, – Miła 64, – Miła 68, – Miła 69, – róg ulic Miła/Lubeckiego, – „wąska” Miła (od Placu Muranowskiego do rogu Zamenhofa), – Muranowska, – Muranowska 24, – Muranowska 42, – Muranowska 44, – Nalewki, – Nalewki 28-38 (szop Brauera), – Nalewki 35, – róg ulic Nalewki/Świętojerska (wacha), – Narbutta 8, – Niska, – Niska 35, – Niska 61 (szop Weiglego – garbarnia), – Niska, koło Zamenhofa 58, – Nowa Wieś, k. Wołomina (poza Warszawą), – Nowolipie, – Nowolipie 18 (szop Oschmanna), – Nowolipie 52, – Nowolipie 54 (szop stolarski Schillinga), – Nowolipie 80 (szop Roehricha), – Nowolipki 10, – Nowolipki 49/51a (szop Hoffmana – szwalnia), – Nowolipki 50 (szop stolarski Schillinga), – Nowolipki 57, – Nowolipki 59 (szop Hallmana), – Nowy Świat (poza gettem), – Ogrodowa, – Ogrodowa 49, – Okopowa 43/47 (stadion „Skry”), – Okopowa 49/51 (cmentarz żydowski), – Ostrowska, – Pawiak (Dzielna 24/26), – róg ulic Pawia/Smocza, – Plac Muranowski, – Plac Za Żelazną Bramą, – Pokorna, – Prosta, – Rakowiecka 4 (koszary SS), – Rakowiecka 37 (Areszt Śledczy Warszawa Mokotów), – Sienna, – Sienna 6/8 (szpital), – róg ulic Sienna/Wielka, – Sławek k. Wołomina, – Słupecka (poza gettem), – Smocza, – róg ulic Smocza/Dzielna, – róg ulic Smocza/Pawia, – Stawki 4 (Umschlagplatz), – Stawki 6/8 (szpital), – Szczęśliwa, – Świętojerska 28, – Świętojerska 34/Wałowa 6 (szop szczotkarzy), – róg ulic Świętojerska/Bonifraterska, – Tłomackie 3/5 (Alejnhilf, ŻSS, Głowna Biblioteka Judaistyczna), – Umschlagplatz, – Wołomin (poza Warszawą), – Wołomin: Górki Mironowe, – Wołyńska, – Wołyńska 21, – Wspólna, – Zagościniec (poza Warszawą), – Zamenhofa, – Zamenhofa 19 (Gmina Żydowska), – Zamenhofa 40, – Zamenhofa 56, – Zamenhofa (między Gęsią a Kurzą), – róg ulic Zamenhofa/Miła, – Żelazna 86/88 / Leszno 80/82 (szpital), – Żelazna 103 (sztab SS),
OBSZARY:
– Obszar: Getto, – Obszar: Gęsia/Franciszkańska/Smocza/Stawki/Nalewki, – Obszar: Małe Getto,
TRASY:
– Trasa: Getto – Chłodna/Żelazna (Wacha) – Nowy Zjazd – Most Kierbedzia – Praga – Dworzec Wschodni, – Trasa: Gęsia 30 (szop OBW) – Smocza, – Trasa: Gęsia 81 -Umschlagplatz, – Trasa: Kurza – Muranowska 44, – Trasa: Miła – Gęsia 30 (szop OBW) – Miła, – Trasa: Miła – Pawia – Gęsia 30 (szop OBW), – Trasa: róg ulic Miła/Zamenhofa – róg ulic Miła/Lubeckiego, – Trasa: Narbutta 8 – Gęsia, – Trasa: Narbutta 8 – Polna – Chałubińskiego – Żelazna – róg Żelazna/Twarda (wacha), – Trasa: Nowa Wieś – Sławek, k. Wołomina, – Trasa: Nowolipie 67 – Nowolipie 59 – Nowolipki 57 – Leszno 78, – Trasa: Sławek (k. Wołomina) – Warszawa, – Trasa: szopy getta warszawskiego – Lublin, Konzentrazionslager, – Trasa: Świętojerska 28 – Świętojerska 30, – Trasa: Warszawa – Wołomin – Nowa Wieś, – Trasa: Warszawa – Sławek (k. Wołomina), – Trasa: Zamenhofa – Umschlagplatz,
