II.D. Od marca do 22 lipca 1942 roku

Skrzyżowanie Chłodna – Żelazna, łączące małe i duże getto, stale było oblegane przez tłumy przechodniów. Tworzyły się zatory i korki, długo oczekiwano na możliwość przejścia przez jezdnię, a przechodnie narażeni byli na szykany i bicie. Układ komunikacyjny był tam wyjątkowo skomplikowany. Chłodną, a po korekcie granic jesienią 1941 również częścią Żelaznej, toczył się ruch aryjski. Raz jedną, raz drugą ulicę przegradzały ruchome żelazne wrota, wstrzymując bądź przepuszczając ludzi i samochody. W grudniu 1941 r. ruszyła budowa drewnianego mostu dla pieszych nad ulicą Chłodną przy skrzyżowaniu z Żelazną. Była to największa konstrukcja inżynieryjna w getcie. Most sięgał drugiego pietra, usytuowany była na wysokości środkowej części fasady narożnej kamienicy Chłodna 26 po północnej stronie ulicy oraz na styku kamienic Chłodna 21 i 23 po południowej stronie. Został udostępniony do użytku mieszkańcom getta 26 stycznia i funkcjonował aż do czasu likwidacji małego getta, tj. do połowy sierpnia 1942 roku.

W lutym dotarł do getta warszawskiego Szlama Ber Winer, uciekinier z obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem (Kulmhof), i złożył dla Archiwum Ringelbluma obszerną relację o funkcjonowaniu tego pierwszego ośrodka eksterminacji Żydów działającego na masową skalę.

 

MIEJSCA:

Aleja Szucha 23,   – Aleja Szucha 25 (siedziba Gestapo),   – Aleje Jerozolimskie,   – róg ulic Koszykowa/Aleje Ujazdowskie (poza gettem),
Bagno,  – Ceglana,  – Ceglana (mykwa),  – Ceglana 7,   – róg ulic Ceglana/Waliców,  – Chłodna,  – Chłodna 6,  – Chłodna 10,  – Chłodna 16,  – Chłodna 20,  – Chłodna 26 (mieszkanie Abe Gutnajera),   – Chłodna – kładka,  – róg ulic Chłodna/Żelazna (wacha),  – Chocimska 24 (Państwowy Zakład Higieny – poza-gettem),  – Ciepła,  – róg ulic Ciepła/Grzybowska,  – róg ulic Ciepła/Grzybowska (bazar),  – Daniłowiczowska 3,  – Daniłowiczowska 7 (Areszt Centralny Warszawy, tzw. centralniak),  – Długa, – Dworska 17 (szpital starozakonnych na Czystem),  – Dworzec Warszawa Gdańska (Umschlagplatz),   – Dworzec Wileński, Praga,  – Dworzec Wschodni,   – Dzielna 1 (teatr „Eldorado”),  – Dzielna 4,   – Dzielna 17,  – Dzielna 24/26 (Pawiak),  – Dzielna 25,  – Dzielna 27-31,  – Dzielna 38,  – Dzielna 39,   – Dzielna 67 (internat „Centosu”),   – Elektoralna 5 (mieszkanie Romana Kramsztyka),   – Elektoralna 6,   – Elektoralna 24,  – Franciszkańska,  – róg ulic Franciszkańska/Nalewki,   – Gęsia 22/24 (Areszt Centralny, tzw. Gęsiówka),   – Gęsia 80,   – róg ulic Gęsia/Okopowa (wacha), – Grzybowska 1,  – Grzybowska 6,  – Grzybowska 21,  – Grzybowska 26/28 (Gmina Żydowska),   – Grzybowska 32,  – Grzybowska 38,   – Grzybowska 40, – róg ulic Grzybowska/Ciepła (bazar),   – róg ulic Grzybowska/Gnojna,  – Hale Mirowskie,  – Karmelicka,  – Karmelicka 1, – Karmelicka 6,  – róg ulic Karmelicka/Nowolipie,   – róg ulic Karmelicka/Nowolipki, – Krochmalna 18, m. 20,   – Krochmalna 92,   – Krochmalna (przy Ciepłej), – róg ulic Krochmalna/Nowolipie,  – róg ulic Krochmalna/Waliców, – Królewska, – Kurza (dawniej Kupiecka/Majzelsa),  – Leszno,
Leszno 1,   – Leszno 2 (kawiarnia „Sztuka”),  – Leszno 12 (Zakład Zaopatrywania),  – Leszno 13 (Urząd do Walki z Lichwą i Spekulacją),
Leszno 14,  – Leszno 15 (kawiarnia „Pod Fontanną”),  – Leszno 25,   – Leszno 35 (kino „Femina”),  – Leszno 36,   – Leszno 40,  – Leszno 42 (bazar),  – Leszno 52,   – Leszno 53/55/Ogrodowa 14 (Sądy Grodzkie), – Leszno 84/ Żelazna 95 (Batalion Pracy),  – Leszno 109 (Durchgangslager – obóz przejściowy),  – róg ulic Leszno/Żelazna (wacha),  – Libelta, – Lubeckiego, – Lubeckiego 5,  – Marszałkowska,  – Marszałkowska 6 (kino Lemanów),  – róg ulic Marszałkowska/Sienkiewicza,  – Miła 8,   – Muranowska (przy Bonifraterskiej),  – róg ulic Muranowska/Bonifraterska,  – Mylna,   – Mylna 11,  – Nalewki,  – Nalewki 9,  – Nalewki 10, – Nalewki 17/ Zamenhofa 14,  – Nalewki 31 (Astoria),  – Nalewki 32,  – róg ulic Nalewki/Gęsia,  – róg ulic Nalewki/Świętojerska (wacha),  – Niska 78,   – Nowolipie,  – Nowolipie 1,  – Nowolipie 22,  – Nowolipie 30,  – Nowolipie 34,  – Nowolipie 36 lub 38,   – Nowolipie 50,   – Nowolipie 72 (teatr „Nowy Azazel”),   – Nowolipie/Przejazd (granica getta),   – Nowolipie (odcinek m. Zamenhofa a Karmelicką),  – Nowolipki 17,  – Nowolipki 30,  – Nowolipki 36,  – Nowolipki 54,   – Nowolipki 67,  – róg ulic Nowolipki/Smocza,  – Obrońców 27 (poza gettem),  – Ogrodowa,  – Ogrodowa 5,  – Ogrodowa 7,  – Ogrodowa 15,  – Ogród Saski (poza gettem),  – Okęcie (poza Warszawą),  – Okopowa 49/51 (cmentarz żydowski),  – Orla,  – Orla 2,   – Orla 4,  – Orla 6,  – Ostrowska,  – Otwock, Reymonta 55 (sanatorium towarzystwa „Brijus”),  – Pańska,  – Pańska 10/12,   – róg ulic Pańska/Bagno,  – Pawia 49,   – Pawia 64,  – Pawia 88, – Pawiak (Dzielna 24/26),  – Plac Grzybowski,  – Plac Grzybowski 3/5 (plebania kościoła Wszystkich Świętych),  – Plac Piłsudskiego (Hitlerplatz),  – Pokorna,  – Przebieg,  – róg ulic Przebieg/Bonifraterska,  – Przejazd,  – Przejazd 7 (meta),  – Przejazd 9,  – Przejazd 11,  – Przejazd 15 (obecnie Nowolipie 2) [Pałac Mostowskich],  – Senatorska 14 (Pałac Blanka),  – Sienna,   – Sienna 16/Śliska 9,  – Sierakowska,  – Smocza,  – Smocza 7,  – Smocza 18, – Smocza 57, m. 57,  – róg ulic Solna/Leszno,  – Spokojna 15 (Miejskie Zakłady Sanitarne – łaźnia),   – Stawki,  – Stawki 6/8 (szpital),   – Szczęśliwa, – Śliska, – Śliska 51/Sienna 60 (szpital dziecięcy Behrsonów i Baumanów),  – Świętojerska 28,  – Świętojerska 30,  – Świętojerska 32,  – Świętojerska 38,  – Tłomackie,   – Tłomackie 3/5 (Alejnhilf, ŻSS, Głowna Biblioteka Judaistyczna),  – Tłomackie 6,   – Tłomackie 7 (Wielka Synagoga),   – Tłomackie/Leszno (brama getta),  – Twarda 7,  – Twarda 22,  – Umschlagplatz,   – Waliców, – róg ulic Waliców/Chłodna,  – róg ulic Wielka/Pańska,  – Więzienna,  – Wolność 12-14,  – Wolność 96,  – Wołówka (targ, Plac Broni),  – Wołyńska,  – Wołyńska 2,   – Wołyńska 21,  – Zamenhofa,  – Zamenhofa 13,  – Zamenhofa 19 (Gmina Żydowska),  – Żelazna,  – Żelazna 84,  – Żelazna 86/88 / Leszno 80/82 (szpital),  – Żelazna, okolice Chłodnej,  – róg ulic Żelazna/Nowolipie,

 

OBSZARY:

Obszar:  Małe Getto,  – Obszar: „Kercelak” (targ w granicach ulic: Chłodna – Towarowa – Okopowa – Leszno),

 

TRASY:

Biała Podlaska – Grzybowska 26/28 (Gmina Żydowska) [Trasa],  – Trasa: Chłodna 10 – Żelazna – Grzybowska – Waliców – Prosta – Twarda – Sienna,   – Trasa: Dzielna 24/26 (Pawiak) – Dzielna 18,  – Trasa: Dzielna 21 – Pawiak (Dzielna 24/26),   – Trasa: Dzika – Gęsia 22/24 (więzienie) ,   – Trasa: Gęsia – Nalewki,   – Trasa: Karmelicka – Pawiak,  – Trasa: Komitetowa – Ciepła,  – Trasa: Krochmalna – Chłodna – Chłodna 17,  – Trasa: Leszno – Karmelicka,  – Trasa: róg ulic Nalewki/Świętojerska (Wacha) – Tłomackie 7 (Wielka Synagoga),  – Trasa: Nowy Świat – Aleja Szucha 25,  – Trasa: Nowolipki (przy Smoczej) – Karmelicka, – Trasa: Nowolipki 1 – Kurza, – Trasa:  Ogrodowa 15 – Żelazna – Nowolipie – Smocza – Dzielna – Pawiak,  – Trasa: Ogrodowa 17 (Główna Komenda) – Gęsia 22/24 (Areszt Centralny),  – Trasa: Ogrodowa 17 – Pawiak,  – Trasa: Pawiak – Pawia 11A,  – Trasa: Pawiak – Dzielna 18,  – Trasa: Smocza – Dzielna 38 (mykwa),  – Trasa: Smocza – Pawiak,  – Trasa: Solna 3 – Pawiak,  – Trasa: Świętojerska – Daniłowiczowska 7 (Areszt Centralny Warszawy) – Gęsia 22/24 (więzienie „Gęsiówka”),   – Trasa: Tłomackie – Karmelicka,  – Trasa: Tłomackie – Nalewki – Umschlagplatz,  – Trasa: Umschlagplatz – Leszno 109/111,   – Trasa: Umschlagplatz – Tłomackie 3/5,  – Trasa: Więzienna – Pawiak,  – Trasa: Zamenhofa – Umschlagplatz,  – Trasa: róg Żelazna/Chłodna – Chłodna 20,